27 აპრილი, 2015 წელი

თბილისი

თბილისის სააპელაციო სასამართლო
ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატა
შემდეგი შემადგენლობით:
მოსამართლე:
მერაბ ლომიძე

სხდომის მდივანი - ნათია ზანდუკელი

აპელანტები (მოსარჩელეები) - 1. ვ. ც.; 2. ე. ჯ.; 3. ლ. ა.; 4. ე. ჯ.; 5. გ. ი.; 6. დ. გ.; 7. ნ. მ.; 8. შ. ა.; 9. ა. რ.; 10. თ. ყ.; 11. ზ. წ.; 12. ნ. მ.; 13. რ. კ.; 14. მ. გ.; 15. ა. ყ.; 16. ი. ტ.; 17. ზ. ძ.; 18. პ. ბ.; 19. ჯ. ი.; 20. დ. ტ.; 21. ვ. მ.; 22. ა. ვ.; 23. ნ. მ. (ა.წ. გარდაცვლილი მ. მ.-ს უფლებამონაცვლე); 24. დ. ქ.; 25. თ. ს. (ა.წ. გარდაცვლილი მ. ს.-ს უფლებამონაცვლე); 26. მ. ჩ. (ა.წ. გარდაცვლილი მ. მ.-ს უფლებამონაცვლე); 27. თ. გ.; 28. ნ. შ.; 29. ს. მ. (ა.წ. გარდაცვლილი მ. მ.-ს უფლებამონაცვლე); 30. ე. მ. (ა.წ. გარდაცვლილი მ. მ.-ს უფლებამონაცვლე); 31. დ. მ.(ა.წ. გარდაცვლილი მ. მ.-ს უფლებამონაცვლე); 32. შ. წ.; 33. თ. ქ.; 34. ზ. ს.; 35. ვ. ც. 36. ჯ. შ.; 37. გ. ჩ. (ი. ჩ.-ს უფლებამონაცვლე); 38. ს. ხ. (გ. ხ.-ს უფლებამონაცვლე)
წარმომადგენელი - ზ. ს.

მოწინააღმდეგე მხარე (მოპასუხე) - საქართველოს პარლამენტი
წარმომადგენელი - ბ. ჩ.

დავის საგანი - სახელფასო დავალიანების სადეპუტატო დანამატით და მათი მიუღებლობით გამოწვეული ზიანის ანაზღაურება, იძულებითი გაცდენილი დროის ხელფასის სადეპუტატო დანამატით და მათი მიუღებლობით გამოწვეული ზიანის ანაზღაურება

გასაჩივრებული გადაწყვეტილება - თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2012 წლის 29 მაისის გადაწყვეტილება

1. აპელანტების მოთხოვნა - გასაჩივრებული გადაწყვეტილების გაუქმება და ახალი გადაწყვეტილების მიღებით სასარჩელო მოთხოვნის სრულად დაკმაყოფილება

2. გასაჩივრებული გადაწყვეტილების დასკვნებზე მითითება

გასაჩივრებული გადაწყვეტილების სარეზოლუციო ნაწილი:

თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2012 წლის 29 მაისის გადაწყვეტილებით სარჩელი არ დაკმაყოფილდა უსაფუძვლობის გამო.

დასკვნები ფაქტობრივ გარემოებებთან დაკავშირებით:

2.1. საქალაქო სასამართლომ დადგენილად მიიჩნია, რომ მოსარჩელეები აღიარებულნი არიან პოლიტიკური რეპრესიის მსხვერპლად.

2.2. სასამართლოს მითითებით, სამსახურიდან უკანონოდ გათავისუფლებით მრავალი წლის მანძილზე პოლიტიკური მოტივით განხორციელებული უკანონო დევნით და რეპრესიით გამოწვეული მატერიალური და მორალური ზიანის რეალური კომპენსაციის მიღების მიზნით მოსარჩელეებმა განცხადებით მიმართეს საქართველოს პარლამენტს, საიდანაც მიიღეს უარყოფითი პასუხი მათი მოთხოვნის დაკმაყოფილებაზე.

დასკვნები სამართლებრივ გარემოებებთან დაკავშირებით:

2.3. საქალაქო სასამართლომ განმარტა, რომ საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 24-ე მუხლის თანხმად, სარჩელი შეიძლება აღიძრას ისეთი მოქმედების განხორციელების ან ისეთი მოქმედებისაგან თავის შეკავების მოთხოვნით, რომელიც არ გულისხმობს ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის გამოცემას. კანონმდებელი ასეთი სახის ადმინისტრაციული სარჩელის დასაშვებობის მნიშვნელოვან პირობად მიიჩნევს პირდაპირი და უშუალო ინდივიდუალური ზიანის არსებობის საკითხს. ეს თავის მხრივ დაკავშირებულია სარჩელის აღძვრაზე უფლებამოსილი პირის საკითხთან (სასარჩელო უფლებამოსილება). აღნიშნული მუხლის შინაარსიდან გამომდინარე, სარჩელი დასაშვებია ისეთი ქმედების განხორციელების ან ისეთი ქმედებისგან თავის შეკავების მოთხოვნით, რომელიც არ გულისხმობს ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ რაიმე მოქმედების განხორციელებას ან უარს რაიმე მოქმედების განხორციელებაზე ან ისეთი ქმედებისაგან თავის შეკავების მოთხოვნით, რომელიც არ გულისხმობს ადმინისტრაციული აქტის გამოცემას. სარჩელი დასაშვებია იმ შემთხვევაში, თუ ადმინისტრაციულ ორგანოს მიერ რაიმე მოქმედების განხორციელება ან უარი რაიმე მოქმედების განხორციელებაზე პირდაპირ და უშუალო (ინდივიდუალურ) ზიანს აყენებს მოსარჩელის კანონიერ უფლებას ან ინტერესს. ასეთ დროს მთავარი და გადამწყვეტი ფაქტორია მოსარჩელემ დაასაბუთოს, რომ სწორედ მის კანონიერ უფლებებსა ან ინტერესებს პირდაპირი და უშუალო ზიანი მიადგა ან მიადგება ადმინისტრაციული ორგანოს იმ ქმედების შედეგად, რომელიც არ გულისხმობს ადმინისტრაციული აქტის გამოცემას.

2.4. საქალაქო სასამართლომ განმარტა, რომ ,,საქართველოს მოქალაქეთა პოლიტიკური რეპრესიების მსხვერპლად აღიარებისა და რეპრესირებულთა სოციალური დაცვის შესახებ’’ საქართველოს კანონის პირველი მუხლის მე-2 პუნქტის თანახმად, ამ კანონის მოქმედება ვრცელდება საქართველოს მოქალაქეებზე, რომლებმაც პოლიტიკური რეპრესია განიცადეს ყოფილი სსრკ-ის ტერიტორიაზე 1921 წლის თებერვლიდან 1990 წლის 28 ოქტომბრამდე და შემდგომ დამოუკიდებელი საქართველოს ტერიტორიაზე. ხსენებული კანონის მე-8 მუხლის თანახმად: 1. პოლიტიკური რეპრესიის მსხვერპლად აღიარებულ პირს აღუდგება პოლიტიკური რეპრესიის შედეგად დარღვეული ყველა პოლიტიკური, სამოქალაქო და სხვა სახის უფლება და თავისუფლება, სამხედრო და სპეციალური წოდებები, უბრუნდება პოლიტიკური რეპრესიის შედეგად ჩამორთმეული სახელმწიფო ჯილდოები, მიენიჭება შეღავათები ამ კანონით დადგენილი წესით; 2. თუ პირი აღიარებულია პოლიტიკური რეპრესიის მსხვერპლად წარდგენილი ბრალდების მხოლოდ გარკვეულ ნაწილში, მას აღუდგება მხოლოდ ის უფლებები, რომლებიც დარღვეული იყო პოლიტიკურ ბრალდებასთან დაკავშირებით; 3. რეაბილიტირებული პირის ქონებრივი უფლებების აღდგენის წესი განისაზღვრება ცალკე კანონით. კანონის მე-8 მუხლის შინაარსიდან გამომდინარე, სასამართლომ აღნიშნა, რომ ამ კანონის საფუძველზე მოსარჩელეები აღიარებულნი არიან პოლიტიკური რეპრესიების მსხვერპლად, მაგრამ მათი სადავო უფლება არ განეკუთნება არც პოლიტიკური და არც სამოქალაქო უფლებების რიცხვს. ვინიდან ,,საქართველოს მოქალაქეთა პოლიტიკური რეპრესიების მსხვერპლად აღიარებისა და რეპრესირებულთა სოციალური დაცვის შესახებ’’ საქართველოს კანონის მე-8 მუხლის მესამე პუნქტის შესაბამისად, რეაბილიტირებული პირის ქონებრივი უფლებების აღდგენის წესის შესახებ კანონი არ არის მიღებული, ამიტომ არ არსებობს მოსარჩელეთა პოლიტიკური და სამოქალაქო უფლებების აღდგენის სამართლებრივი საფუძველი. ეს ნიშნავს იმას, რომ, მართალია დღეისათვის არსებობს სამართლებრივი ბაზა პოლიტიკური რეპრესიების მსხვერპლად აღიარებისა და ამ აღიარების გარკვეული თანმდევი შედეგების რეგულირების შესახებ, მაგრამ ყველაფერთან ერთად, პოლიტიკური რეპრესიების მსხვერპლთა დაცვის კანონში მოცემულია დათქმა, რომ რეპრესირებულთა უშუალოდ ქონებრივი საკითხების რეგულირება ჯერ არ არის განსაზღვრული, განისაზღვრება მომავალში და ისიც ცალკე კანონით. ამჟამად, ნორმის შინაარსიდან გამომდინარე, სასამართლო არ არის უფლებამოსილი იმსჯელოს და გადაწყვიტოს პოლიტიკური რეპრესიების მსხვერპლთა - მოსარჩელეთა ქონებრივი საკითხები მოთხოვნილი მიუღებელი სახელფასო და სადეპუტატო-სადანამატო განაცდურის ჩათვლით. საქალაქო სასამართლომ დამატებით განმარტა, რომ ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს 2010 წლის 2 თებერვლის განჩინება საქმეზე „კლაუს და იური კილაძეები საქართველოს წინააღმდეგ“ გ) სამართლებრივი შეფასების 58-ე პარაგრაფის თანახმად აღნიშნულია, რომ 1997 წლის 11 დეკემბრის კანონის მე-8 მუხლის მესამე პარაგრაფი არ იძლევა იმის გაგების საშუალებას, რა სახის ქონება იქნება მიჩნეული შესაბამისი უფლებების ,,აღდგენის’’ საფუძვლად, მიიღებს თუ არა აღნიშნული აღდგენა რესტიტუციის ფორმას იქ, სადაც ეს შესაძლებელია ანუ თანაბარი ღირებულების ქონების ან ფულადი კომპენსაციის მიცემა. პირთა, რომელ კატეგორიებს შეეძლებათ აღნიშნული უფლების მოთხოვნა (ძველ მესაკუთრეებს, ანუ პირდაპირ მსხვერპლებს, მათ შთამომავლებს და ა.შ) და როგორ, რომელი უწყება იქნება პასუხისმგებელი შესაბამის ქონების იდენტიფიცირებასა და მის ღირებულების განსაზღვრაზე და ა.შ. ამრიგად, ბევრ სხვას შორის აღნიშნული კრიტერიუმები განსაზღვრავს საჭიროებას და ამისთვის სახელმწიფოს შეფასების ფართო არეალი გააჩნია. ხოლო, მე-60 პარაგრაფის თანახმად, დასკვნის სახით სასამართლო მიიჩნევს, რომ 1997 წლის 11 დეკემბრის კანონის მე-8 მუხლის მე-3 პარაგრაფი იმ სახით, რას სახითაც ის ძალაშია 1998 წლის 01 იანვრის შემდეგ, არ წარმოშობს რეალურ და მოთხოვნად ვალს, რომელზედაც შესაძლებელი იქნებოდა ლეგიტიმური მოლოდინის დამყარება.

2.5. სასამართლომ განმარტა, რომ საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის მე-4 მუხლის თანახმად, ადმინისტრაციული საქმის განხილვისას მხარეები სარგებლობენ საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის მე-4 მუხლით მინიჭებული უფლება-მოვალეობებით. ამასთან, სასამართლო უფლებამოსილია თავისი ინიციატივით მიიღოს გადაწყვეტილება დამატებითი ინფორმაციის ან მტკიცებულების წარმოსადგენად. იმავე კოდექსის მე-17 მუხლის თანახმად, მოსარჩელე ვალდებულია დაასაბუთოს თავის სარჩელი და წარადგინოს შესაბამისი მტკიცებულებები. მოპასუხე ვალდებულია წარადგინოს წერილობითი პასუხი (შესაგებელი) და შესაბამისი მტკიცებულებები. იმავე კოდექსის მე-19 მუხლის თანახმად, საქართველოს საპროცესო კოდექსის 103-ე მუხლით მინიჭებული უფლებამოსილების გარდა სასამართლო უფლებამოსილია საკუთარი ინიციატივით შეაგროვოს ფაქტობრივი გარემოებები და მტკიცებულებები.

2.6. სასამართლოს მითითებით, საქართველოს სსკ-ის 102-ე მუხლის თანახმად, თითოეულმა მხარემ უნდა დაამტკიცოს გარემოებანი, რომელზედაც იგი ამყარებს თავის მოთხოვნებსა და შესაგებელს. სსკ-ის 103-ე მუხლის თანახმად კი, მტკიცებულებას სასამართლოს წარუდგენენ მხარეები, ხოლო იმავე კოდექსის 105-ე მუხლის მიხედვით, სასამართლოსთვის არავითარ მტკიცებულებას არა აქვს წინასწარ დადგენილი ძალა. ხოლო მეორე ნაწილის თანახმად, სასამართლო აფასებს მტკიცებულებებს თავისი შინაგანი რწმენით, რომელიც უნდა ემყარებოდეს მათ ყოველმხრივ, სრულ და ობიექტურ განხილვას, რის შემდეგაც მას გამოაქვს დასკვნა საქმისათვის მნიშვნელობის მქონე გარემოებების არსებობის ან არარსებობის შესახებ.

2.7. სასამართლოს მითითებით, საქმეში არ არსებობს და ვერც მხარეთა მიერ ვერ იქნა წარმოდგენილი უტყუარი მტკიცებულებანი სახელფასო და სადეპუტატო დანამატის დავალიანების თაობაზე. მოპასუხის მიერ წარმოდგენილია მოსარჩელეთა მიმართ გაგზავნილი 2011 წლის 13 სექტემბრის №XXXX წერილი, რომელიც არის ანალოგიური შინაარსის საქმეში არსებული 2011 წლის 06 აპრილის №XXXX/X-X წერილისა, რაც თავის დროზე ეცნობათ მოსარჩელეებს და სადაც აღნიშნულია, რომ 1990 წლის 28 ოქტომბრის მოწვევის უზენაესი საბჭოს წევრების მიმართ კრედიტორული დავალიანება არ ირიცხება, რაც ასევე მხარეთა მიერ არის დადასტურებული საქმის სასამართლოში განხილვის დროს. საქალაქო სასამართლოს მითითებით, მოპასუხემ სრულად გაართვა თავი მისთვის კანონით დაკისრებულ მტკიცების ტვირთს, რამაც ფაქტიურად განსაზღვრა ამ დავის გადაწყვეტის შედეგი. რაც შეეხება მოსარჩელეებს, მათ ზემოხსენებული პროცედურული ნორმების მოთხოვნათა საწინააღმდეგოდ, სასამართლოს ვერ წარმოუდგინეს მოპასუხე მხარის მიერ გამოკვლეული ფაქტებისა და საქმეზე წარმოდგენილი მტკიცებულებებისგან განსხვავებული ფაქტები და ამ უკანასკნელთა ადეკვატური მტკიცებულებები, გარდა სასარჩელო განცხადებაში სამართლებრივ საფუძვლად მითითებული 1992 წლის 30 იანვრის პრემიერ-მინისტრის მოვალეობის შემსრულებლის №XX დადგენილების მე-2 პუნქტის ა) ქვეპუნქტის მითითება უზენაეს საბჭოს სამდივნოსადმი დეპუტატისთვის სახელფასო დავალიანების გადახდის თაობაზე, რაც სასამართლოს მიერ არ იქნა გაზიარებული მოსარჩელეთა მიმართ არსებული დავალიანების გადახდის თაობაზე.

2.8. ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე სასამართლომ მიიჩნია, რომ სასამართლოს არ გააჩნია არავითარი სამართლებრივი საფუძველი დააკმაყოფილოს მოსარჩელეების სასარჩელო მოთხოვნა როგორც სახელფასო დავალიანების, სადეპუტატო დანამატების, ისე მიუღებელი ხელფასის და სადეპუტატო დანამატებით გამოწვეული ზიანის ანაზღაურების თაობაზე. გარდა ამისა, სასამართლოს მითითებით, რომც არსებობდეს სადავო წლების არსებული სახელფასო დავალიანება, მოსარჩელეების მოთხოვნის დაკმაყოფილების სამართლებრივი საფუძველი არ არსებობს. სასამართლოს განმარტებით, საქართველოს შრომის კოდექსი გამოქვეყნდა 2006 წლის 19 ივნისს (რომელიც ამჟამად ძალადაკარგულია 2010 წლის 17 დეკემბრის ორგანული №4113 კანონით), იგი ამოქმედდა გამოქვეყნებიდან მე-15 დღეს - 2006 წლის 5 ივლისს. აღნიშნული სამართლებრივი ნორმა სიახლეა შრომითი და მისი თანმდევი ურთიერთობების მიმართ, ვინაიდან ასეთ დათქმას არ ითვალისწინებდა 2006 წლის 25 მაისამდე მოქმედი ,,საქართველოს შრომის კანონთა კოდექსი”. ,,საქართველოს შრომის კოდექსის” 53-ე მუხლიდან გამომდინარე, კოდექსის მოქმედება ვრცელდება არსებულ შრომით ურთიერთობებზე, მიუხედავად მათი წარმოშობის დღისა (აღნიშნული დათქმა ასევე გაწერილია დღეისათვის მოქმედ 2010 წლის 17 დეკემბრის საქართველოს შრომის კოდექსის 53-ე მუხლში).

2.9. საქალაქო სასამართლომ მიიჩნია, რომ, როგორც ძალადაკარგული, ისე დღეისათვის მოქმედი საქართველოს შრომის კოდექსის 31-ე მუხლის მესამე ნაწილი ვერ გავრცელდება 1991 წელს არსებულ ურთიერთობებზე, მითუმეტეს, რომ საჯარო სამართლებრივი ურთიერთობის მომწესრიგებელი საკანონმდებლო აქტები არ ითვალისწინებენ ხელფასის დროული გადაუხდელობისათვის პროცენტის ოდენობით ანაზღაურების ვალდებულებას. აქედან გამომდინარე, უსაფუძვლოა ასევე მოსარჩელეთა აპელირება საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 411-ე მუხლზე, რაც გულისხმობს კუთვნილი თანხის მიუღებლობით გამოწვეული ზიანის ოდენობის ანაზღაურებას.

2.10. საქალაქო სასამართლოს განმარტებით, რაც შეეხება მოსარჩელეთა სასარჩელო მოთხოვნას მათ მიმართ იძულებითი გაცდენილი დროის ხელფასის, სადეპუტატო დანამატის და მათი მიუღებლობით გამოწვეული ზიანის ანაზღაურების თაობაზე, იძულებით განაცდურის ცნება გაწერილია ,,საჯარო სამსახურის შესახებ’’ საქართველოს კანონში, რომლის 112-ე მუხლის თანახმად, სამსახურიდან უკანონოდ განთავისუფლებული მოხელე უფლებამოსილია მოითხოვოს განთავისუფლების უკანონოდ ცნობა, განთავისუფლების საფუძვლის შეცვლა და თანამდებობრივი სარგო. იძულებით გაცდენილი პერიოდის შრომითი გასამრჯელო მოსამსახურეს მიეცემა არა უმეტეს 3 თვის თანამდებობრივი სარგოს ოდენობით. ხოლო იმავე კანონის 127-ე მუხლის მე-5 და მე-6 პუნქტების თანახმად, სასამართლოს მიერ სამსახურიდან განთავისუფლებაზე ან გადაყვანაზე გაცემული ბრძანების, განკარგულების ან გადაწყვეტილების არაკანონიერად აღიარების შემთხვევაში, მოხელე ექვემდებარება დაუყოვნებლივ აღდგენას, გარდა იმ შემთხვევისა, როცა იგი უარს ამბობს აღდგენაზე. სასამართლოს მიერ სამსახურიდან განთავისუფლებაზე ან გადაყვანაზე გაცემული ბრძანების, განკარგულების ან გადაწყვეტილების ბათილად ცნობა არ იწვევს მოხელის სამსახურში დაუყოვნებლივ აღდგენას, თუ, სასამართლო გადაწყვეტილების შესაბამისად, დაწესებულება ვალდებულია ახალი ბრძანება, განკარგულება ან გადაწყვეტილება გამოსცეს სამსახურიდან განთავისუფლებასთან ან გადაყვანასთან დაკავშირებულ გარემოებათა გამოკვლევისა და შეფასების შემდეგ. მოხელის მიერ მოთხოვნილი განაცდური ხელფასი ამ კანონის 112-ე მუხლით დადგენილი ოდენობით ანაზღაურდება მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ დაწესებულება მოხელეს აღადგენს სამსახურში. სხვა შემთხვევაში განაცდური ხელფასი არ ანაზღაურდება. სასამართლოს მითითებით, მართალია მოცემულ კონკრეტულ შემთხვევაში საქართველოს პარლამენტის 2005 წლის 11 მარტის №1104 დადგენილების პირველი პუნქტის შესაბამისად დადასტურდა 1990 წლის 28 ოქტომბერს არჩეული საქართველოს უზენაესი საბჭოსა და 1991 წლის 26 მაისს არჩეული საქართველოს პრეზიდენტის, აგრეთვე მათდამი დაქვემდებარებული სტრუქტურების (შეიარაღებული ძალების ჩათვლით) და ადგილობრივი თვითმმართველობისა და მმართველობის ორგანოების ლეგიტიმურობა სათანადო კანონმდებლობით დადგენილ ვადებში და ამავე დადგენილების მე-2 პუნქტის თანახმად დაიგმო 1991-92 წლების დეკემბერ-იანვრის ანტიკონსტიტუციური შეიარაღებული სახელმწიფო გადატრიალება, აღნიშნული გარემოება ვერ მიიჩნევა მოსარჩელეთა სამსახურიდან იძულებითი გათავისუფლების ტოლფასად ისეთი შემთხვევებისა, როცა სასამართლოს მიერ ხორციელდება უკანონოდ დათხოვნილის სამსახურში აღდგენა და იძულებითი განაცდურის ანაზღაურება, რადგან იძულებით განაცდურის ანაზღაურება წარმოადგენს სამსახურში აღდგენის მოთხოვნის თანმდევ შედეგს, ურომლისოდაც განცალკავებულად შეუძლებელია ხსენებული მოთხოვნის დაკმაყოფილება. მოცემულ შემთხვევაში მოსარჩელეთა სამსახურში აღდგენა არ მომხდარა და შესაბამისად, არ არსებობს ამ მოთხოვნის დაკმაყოფილების სამართლებრივი საფუძველი. სასამართლოს მითითებით, გარდა ზემოთხსენებულისა, უდავოა, რომ მოსარჩელეებს სადეპუტატო უფლებამოსილება შეუჩერდათ 1992 წლის იანვრის თვეში იმ პერიოდისათვის მოქმედი შრომის კანონთა კოდექსის 207-ე მუხლის შესაბამისად, სამუშაოდან უკანონოდ დათხოვნილ და წინანდელ სამუშაოზე აღდგენილ მუშას ამ მოსამსახურეს სასამართლოს გადაწყვეტილებით აუნაზღაურდებოდა იძულებითი გაცდენილი დროის ხელფასი დათხოვნის დღიდან, მაგრამ არა უმეტეს სამი თვისა (13.08.92 წლის შეტანილი ცვლილებით 3 თვე გაიზრდა 1 წლამდე). ზემოთაღნიშნული ნორმის შინაარსი უდავოდ ცხადყოფს, რომ იძულებითი განაცდურის ანაზღაურების შესაძლებლობას კანონმდებელი უკავშირებდა ორი პირობის ერთდროულად არსებობის ფაქტს. კერძოდ, სახეზე უნდა ყოფილიყო სამუშაოდან უკანონოდ გათავისუფლების ფაქტი და უნდა მომხდარიყო პირის სამუშაოზე აღდგენა. ამ ორი პირობის ერთდროულად არსებობის გარეშე იძულებითი განაცდური არ ანაზღაურდებოდა, განსხვავებით ამჟამად მოქმედი ნორმებისაგან, რომელიც გათავისუფლების თაობაზე მიღებული ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის კანონიერებას უკავშირებს პირის უფლებას მოითხოვოს უკანონო აქტით მიყენებული ზიანის იძულებითი განაცდურის სახით ანაზღაურება (იხ. საქართველოს უზენაეს სასამართლოს 2009 წლის 22 ოქტომბრის ბს-708-674(კ-09) განჩინება). ყოველივე ზემოთხსენებულიდან გამომდინარე, საქალაქო სასამართლომ მიიჩნია, რომ მოსარჩელეთა მოთხოვნა არის სამართლებრივად დაუსაბუთებელი და უსაფუძვლო.

3. სააპელაციო საჩივრის საფუძვლები

ფაქტობრივი საფუძვლები:

3.1. აპელანტების განმარტებით, სასამართლო თავის გადაწყვეტილებაში აღნიშნავს, რომ სასარჩელო მოთხოვნა არ განეკუთვნება პოლიტიკურ და სამოქალაქო უფლებათა რიცხვს. სასამართლო თავის გადაწყვეტილებაში ასევე აღნიშნავს, რომ, ვინაიდან დაპირებული ქონებრივი უფლებების აღდგენის კანონი არ არის მიღებული, ამიტომ არ არსებობს მოსარჩელეთა პოლიტიკური და სამოქალაქო უფლებების აღდგენის სამართლებრივი საფუძველი. აპელანტების განმარტებით, სასამართლოს კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილებით ისინი „საქართველოს მოქალაქეთა პოლიტიკური რეპრესიების მსხვერპლად აღიარებისა და რეპრესირებულთა სოციალური დაცვის შესახებ“ საქართველოს კანონის თანახმად აღდგენილები არიან პოლიტიკურ და სამოქალაქო უფლებებში.

3.2. აპელანტების მითითებით, ევროპის სასამართლოს გადაწყვეტილებით საქმეზე ,,კლაუს და იური კილაძეები საქართველოს წინააღმდეგ” ძმებმა კილაძეებმა მოიგეს დავა, რომელიც წარმოიშვა რეპრესირებულთა კანონის საფუძველზე. ამ გადაწყვეტილებით სტრასბურგის სასამართლომ საქართველოს განმცხადებლების სასარგებლოდ დააკისრა მორალური ზიანის ანაზღაურება უსამართლო მოპყრობისთვის, როგორც რეპრესირებულის სტატუსის მქონე პირებს და საკმაოდ მკაცრ შენიშვნებს აძლევს და მოუწოდებს სწრაფად უზრუნველყოს კანონმდებლობის სისტემური ხარვეზების აღმოფხვრა, რათა ამ საქმის მსგავსად განმეორებით არ უწევდეთ მომავალში მსგავსი ფაქტების დადგენა. საქალაქო სასამართლო მოკლედ მიმოიხილავს რა ამ გადაწყვეტილებას, ციტირებს 58-ე პარაგრაფზე, რომ რეპრესირებულთა კანონის მე-8 მუხლის მე-3 პუნქტი არ წარმოშობს რეალურ და მოთხოვნად ვალს. აპელანტებს მიაჩნიათ, რომ კანონის დაპირება არ წარმოშობს არავითარი მოთხოვნისთვის საფუძველს და რაც წარმოშობს, მას ითხოვენ შესაბამისი საფუძვლებით.

3.3. აპელანტების მითითებით, მათი სასარჩელო მოთხოვნების ერთერთ საფუძველს წარმოადგენს საქართველოს პარლამენტის 2005 წლის 11 მარტის დადგენილება, რასაც საქალაქო სასამართლო იძულებითი განაცდურის ანაზღაურებაზე მსჯელობისას საკმარის საფუძვლად არ მიიჩნევს. სასამართლო არ ახდენს ამ ნორმატიული აქტის - №85 დადგენილების სრულ და ობიექტურ განხილვას.

3.4. აპელანტების მოსაზრებით, საქალაქო სასამართლო არასწორად იყენებს სსსკ-ის 102- მუხლის I-ლი პუნქტის დებულებას, რომლის თანახმად, ,,თითოეულმა მხარემ უნდა დაამტკიცოს გარემოებანი, რომელზედაც იგი ამყარებს თავის მოთხოვნებსა და შესაგებელს.” ამ ნორმის უსწოროდ გამოყენება იმაში მდგომარეობს, რომ მოპასუხეს არ წარმოუდგენია ისეთი სახის მტკიცებულება, მაგალითად, სახელფასო დავალიანების გადახდის დამადასტურებელი საბუღალტრო უწყისები, რომლითაც უტყუარად დადგინდებოდა მოსარჩელეთა მოთხოვნის უკანონობა. აპელანტების მითითებით, სასამართლოს აქ უნდა ეხელმძღვანელა სსსკ-ის მე-3 პუნქტით, რომლის მიხედვითაც, ,,საქმის გარემოებები, რომლებიც კანონის თანახმად უნდა დადასტურდეს გარკვეული სახის მტკიცებულებებით, არ შეიძლება დადასტურდეს სხვა სახის მტკიცებულებებით.” სამოქალაქო კოდექსის 429-ე მუხლის I-ლი პუნქტის თანახმად, ,,კრედიტორმა მოვალის მოთხოვნით შესრულების მთლიანად ან ნაწილობრივ მიღების შესახებ უნდა გასცეს ამის დამადასტურებელი დოკუმენტი (საბუთი).” განსახილველ შემთხვევაში კი მოპასუხის მხრიდან დავალიანების გადახდას ადგილი არ ჰქონია, წინააღმდეგ შემთხვევაში მის მიერ წარმოდგენილი იქნებოდა ამის დამადასტურებელი დოკუმენტი და არასაკმარისია მხოლოდ განცხადება იმის შესახებ, რომ ბუღალტერიაში მოსარჩელეთა მიმართ კრედიტორული დავალიანება არ ირიცხება.

სამართლებრივი საფუძვლები:

3.5. აპელანტები მიიჩნევენ, რომ სასამართლომ გამოიყენა კანონი, რომელიც არ უნდა გამოეყენებინა, ეს შეეხება ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 24-ე მუხლს იმასთან დაკავშირებით, თუ რამდენად არსებობს პირდაპირი და უშუალოდ ინდივიდუალური ზიანის არსებობის ფაქტი, რამდენად გააჩნიათ მოსარჩელეებს სასარჩელო მოთხოვნებზე უფლებამოსილება და ადმინისტრაციული ორგანოს უარი რაიმე მოქმედების განხორციელებაზე აყენებთ თუ არა მათ კანონიერ უფლებას ან ინტერესს პირდაპირ და უშუალო ზიანს. აპელანტების მითითებით, მათ კანონიერ უფლებებს და ინტერესებს პირდაპირ და უშუალო ზიანს აყენებს ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ სახელფასო დავალიანების არსებობის უარყოფა და მის ანაზღაურებაზე უარის თქმა, რაზეც საუბარია 1992 წლის 30 იანვრის პრემიერ-მინისტრის მოვალეობის შემსრულებლის №85 დადგენილების მე-2 პუნქტის ,,ა’’ ქვეპუნქტში. ამ ზიანის პირდაპირი და უშუალო დადასტურებაა ასევე სასამართლოს კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილება, რომლებმაც მოსარჩელეებს მიანიჭა პოლიტიკური რეპრესირებულის სტატუსი და აღადგინა პოლიტიკურ და სამოქალაქო უფლებებში.

3.6. აპელანტების მითითებით, გასაჩივრებულ გადაწყვეტილებაში საქალაქო სასამართლო განმარტავს „საქართველოს მოქალაქეთა პოლიტიკური რეპრესიების მსხვერპლად აღიარებისა და რეპრესირებულთა სოციალური დაცვის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-8 მუხლს და მიიჩნევს, რომ მოსარჩელეთა სადავო უფლება არ განეკუთვნება არც პოლიტიკური და არც სამოქალაქო უფლებების რიცხვს. ვინაიდან ამ კანონის მე-8 მუხლის მესამე პუნქტით გათვალისწინებული, რეაბილიტირებული პირის ქონებრივი უფლებების აღდგენის წესის შესახებ კანონი არ არის მიღებული, შესაბამისად, არ არსებობს მოსარჩელეთა პოლიტიკური და სამოქალაქო უფლებების აღდგენის სამართლებრივი საფუძველი. აპელანტების მითითებით, სასამართლო ჯერ უთითებს, რომ მათი მოთხოვნა არ განეკუთვნება პოლიტიკურ და სამოქალაქო უფლებათა რიცხვს, ხოლო შემდეგ აღნიშნავს, რომ ვინაიდან დაპირებული ქონებრივი უფლებების აღდგენის კანონი არ არის მიღებული, ამიტომ არ არსებობს მათი პოლიტიკური და სამოქალაქო უფლებების აღდგენის სამართლებრივი საფუძველი. აპელანტების მოსაზრებით, სასამართლოს ეს განმარტება საკმაოდ ბუნდოვანია და შეუძლებელია იმის გაგება, თუ რისი თქმა სურდა სასამართლოს. აპელანტები მიუთითებენ, რომ: 1. აღდგენილები არიან (პოლიტიკურ და) სამოქალაქო უფლებებში, რომელიც მათ შორის გულისხმობს საკუთრების უფლებას, ასევე სასამართლოსათვის მიმართვის, სახელფასო დავალიანების და მისაღები 46 თვის ხელფასის მიუღებლობით გამოწვეული ზიანის ანაზღაურების მოთხოვნის უფლებებსაც. 2. 2006 წლის 22 დეკემბრის სასამართლო გადაწყვეტილების კანონიერ ძალაში შესვლამდე წართმეული ჰქონდათ მშვიდობიანად ქონებით სარგებლობის უფლება (მაგალითად, უფლება დაუბრკოლებლად მიეღოთ 1991 წლის დეკემბრის თვის ხელფასი, რომელზეც საუბარია 01.30.92 წლის №XX დადგენილებაში). მათ დარღვეული ჰქონდათ პოლიტიკური და სამოქალაქო უფლებები 1992 წლის 06 იანვრიდან მათზე განხორციელებული პოლიტიკური რეპრესიების გამო. 3. აპელანტების მითითებით, რეპრესირებულის სტატუსის მიღებით ანუ სამოქალაქო უფლებებში აღდგენით მათ მიეცათ სამოქალაქო კანონმდებლობით დადგენილი შესაძლებლობა შეუფერხებლად მოითხოვონ კუთვნილი ქონება (რომლის არსებობაც უდავოა) მიუღებელი ერთი თვის ხელფასის, ასევე იმ ხელფასის, რომელიც კანონიერი მოლოდინით “კანონმდებლობით დადგენილ სათანადო ვადებში” (2005წ.03.11. დადგენილება) უნდა მიეღოთ და ვერ მიიღეს 46 თვის მანძილზე პოლიტიკური რეპრესიის გამო, ერთი თვის სახელფასო დავალიანების და 46-ი თვის მანძილზე მისაღები ხელფასის მიუღებლობით გამოწვეული ზიანის ანაზღაურების სახით.

3.7. აპელანტების მითითებით, სასამართლომ უნდა გამოიყენოს კანონის განმარტების ისეთი წესები, რომლის მიხედვით კანონი უნდა იყოს განმარტებული კანონმდებლის მიზნისა და მისი განხორციელების შესაძლებლობის ფარგლებში. კანონის განმარტებისას უნდა დადგინდეს კანონმდებლის ნება და მიზანი. განმარტება უნდა იყოს კანონმდებლის განზრახვაზე ორიენტირებული, ე.ი. განზრახვა უნდა იყოს ნორმის განმარტების საშუალება. კანონის განმარტება უნდა ემყარებოდეს: ობიექტურობის პრინციპს, რაც გულისხმობს, რომ განმარტება უნდა ეფუძნებოდეს კანონის ტექსტს და გამოხატავდეს კანონმდებლის ნებას (და არა ვინმე სუბიექტის); ერთიანობის პრინციპს, ე.ი. კანონის ყოველი დებულება წაკითხულ უნდა იქნეს არა ამოგლეჯილად, არამედ სისტემურად, კანონის მიზნის გათვალისწინებით; არსებულ პრობლემათა სიმძიმეს, რამაც განაპირობა კანონმდებლის ამ პრობლემათა დაძლევის აუცილებლობის ინტერესი, ე.ი. გენეტიკური განმარტების პრინციპს, რომ გათვალისწინებულ უნდა იქნეს კანონმდებლის განზრახვის მიზანი. აპელანტების მოსაზრებით, რეპრესირებულთა კანონიც უნდა განიმარტოს აღნიშნული პრინციპების დაცვით. კანონის ნორმათა და მისი სამართლებრივი შედეგის დაკონკრეტება უნდა მოხდეს კანონში გამოყენებული ცნებების განმარტების გზით. ასეთი განმარტების გზით უნდა მოხდეს სამართლებრივი ნორმების და ზოგადად კანონის შინაარსის განსაზღვრა. სადავო საკითხის სწორად გადაწყვეტისათვის დიდი მნიშვნელობა აქვს „საქართველოს მოქალაქეთა პოლიტიკური რეპრესიების მსხვერპლად აღიარებისა და რეპრესირებულთა სოციალური დაცვის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-8 მუხლის I-ლი და მე-3 პუნქტებში გამოყენებული ცნებების განმარტებას. აპელანტების მითითებით, სასამართლოს გადაწყვეტილებიდან გამომდინარე გამოდის, რომ „საქართველოს მოქალაქეთა პოლიტიკური რეპრესიების მსხვერპლად აღიარებისა და რეპრესირებულთა სოციალური დაცვის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-8 მუხლის I-ლი პუნქტის იმპერატიულ დათქმას - ,,პოლიტიკური რეპრესიის მსხვერპლად აღიარებულ პირს აღუდგება პოლიტიკური რეპრესიის შედეგად დარღვეული ყველა პოლიტიკური, სამოქალაქო და სხვა სახის უფლება და თავისუფლება” არავითარი შინაარსი და ღირებულება არ გააჩნია და მნიშვნელოვანია მხოლოდ იმავე მუხლის მე-3 პუნქტის - ,,რეაბილიტირებული პირის ქონებრივი უფლებების აღდგენის წესი განისაზღვრება ცალკე კანონით” დებულება, რაც არ არის სწორი მიდგომა. მოსარჩელეების მითითებით, ისინი სარჩელით პოლიტიკური რეპრესიის შედეგად დარღვეულ ქონებრივ უფლებებზე არ დაობენ, რაც შეიძლება ცალკე დავის საგანი გახდეს მომავალში. აპელანტები ყურადღებას ამახვილებენ სამოქალაქო კოდექსის მე-4 მუხლის პირველ პუნქტზე, რომლის მიხედვითაც სამოქალაქო საქმეების განხილვისას მართლმსაჯულების განხორციელებაზე უარის თქმა დაუშვებელია იმ შემთხვევაშიც კი, როცა სამართლის ნორმა არ არსებობს ან იგი ბუნდოვანია. ამდენად, აპელანტების მოსაზრებით, დაპირებული კანონის არ არსებობის მიზეზით უარის თქმა სასამართლოს მხრიდან (მიუხედავად იმისა, რომ მათი მოთხოვნები არ შეიძლება იქნეს გაგებული, როგორც დარღვეული ქონებრივი უფლებები, ვინაიდან აღდგენილები არიან სამოქალაქო უფლებებში) პოლიტიკური რეპრესიით დარღვეული ქონებრივი მდგომარეობის და განცდილი ზიანის სამართლიანი ანაზღაურების მოთხოვნის დაკმაყოფილებაზე, არის კანონის დარღვევა, ვინაიდან სამოქალაქო კოდექსის მე-5 მუხლის პირველი პუნქტის მიხედვით, კანონში პირდაპირ გაუთვალისწინებელი ურთიერთობის მოსაწესრიგებლად გამოიყენება ყველაზე უფრო მსგავსი ურთიერთობის მარეგულირებელი ნორმა (კანონის ანალოგია).

3.8. აპელანტების მითითებით, გასაჩივრებულ გადაწყვეტილებაში სასამართლო განმარტავს 58-ე და მე-60 პარაგრაფებს ევროპული სასამართლოს 2010 წლის 2 თებერვლის განჩინებიდან, საქმეზე ,,კლაუს და იური კილაძეები საქართველოს წინააღმდეგ”. აპელანტების მოსაზრებით, სასამართლოს მითითება ამ საქმეზე გასაკვირია, რამდენადაც ევროპული სასამართლოს ეს გადაწყვეტილება პირდაპირ ააშკარავებს საქართველოს სახელმწიფო ხელისუფლების ობიექტურ სახეს პოლიტიკური რეპრესიის მსხვერპლის სტატუსის მქონე პირებისადმი. სასამართლოს მხრიდან გადაწყვეტილებაში ევროპული სასამართლოს გადაწყვეტილების 58-ე და მე-60 პარაგრაფების ციტირება უადგილოა, ვინაიდან აღნიშნულ პარაგრაფებში ევროპის სასამართლო ჩამორთმეული ქონების ნაციონალიზაციის, კეთილსინდისიერი შემძენების უფლებების და ძველი მესაკუთრეებისათვის დაკარგული ქონების თანაბარი ღირებულებით გადახდის თაობაზე ამახვილებს ყურადღებას. აპელანტები მიიჩნევენ, რომ საქალაქო სასამართლოს ევროპული სასამართლოს გადაწყვეტილების 58-ე და მე-60 პარაგრაფების გამოყენებით კი არ უნდა ეთქვა უარი სარჩელის დაკმაყოფილებაზე, არამედ იმავე გადაწყვეტილების 75-ე და 76-ე პარაგრაფების გათვალისწინებით უნდა დაეკმაყოფილებინა სასარჩელო მოთხოვნა. ამ გადაწყვეტილების მე-80- 85-ე მუხლებით ევროპის სასამართლო მოუწოდებს საქართველოს სახელმწიფოს სწრაფად უზრუნველყოს სხვადასხვა სახის ღონისძიებებით კანონმდებლობაში სისტემური ვაკუუმის და ხარვეზების აღმოფხვრა, რათა მომავალშიც მას არ უწევდეს ანალოგიურ საქმეებზე მსგავსი დარღვევების დადგენა.

3.9. აპელანტების მითითებით, გასაჩივრებულ გადაწყვეტილებაში სასამართლო აღნიშნავს, რომ საქმეში არ არსებობს უტყუარი მტკიცებულებანი სასარჩელო მოთხოვნასთან მიმართებაში, რომელიც ეხება სახელფასო სადეპუტატო დანამატის დავალიანებას. აპელანტების მოსაზრებით, პირველი უნდა აღინიშნოს, რომ საქალაქო სასამართლო არასწორად ციტირებს ,,სახელფასო სადეპუტატო დანამატის დავალიანებას,” ვინაიდან არცერთი მათი სასარჩელო მოთხოვნა ამ სახით არ არის წარდგენილი. აპელანტების განმარტებით, 1992 წლის 30 იანვრის პრემიერ-მინისტრის მოვალეობის შემსრულებლის №XX დადგენილების მე-2 პუნქტის ,,ა’’ ქვეპუნქტის მითითება უზენაესი საბჭოს სამდივნოსადმი დეპუტატებისთვის სახელფასო დავალიანების გადახდის თაობაზე რატომღაც საქალაქო სასამართლოსთვის არ აღმოჩნდა საკმარისი სარჩელის დასაკმაყოფილებლად. საქალაქო სასამართლომ სრულყოფილად არ გამოიკვლია სახელფასო დავალიანების არსებობა-არარსებობის საკითხი, სარჩელში მითითებულია №XX დადგენილება და მხოლოდ იმ საფუძვლით თქვა უარი სარჩელის დაკმაყოფილებაზე, რომ მოთხოვნის დამადასტურებელი მტკიცებულება არ არსებობს, ხოლო მოპასუხე კი დავალიანებას არ აღიარებს. აპელანტებს მიაჩნიათ, რომ სასამართლო ვალდებული იყო დაევალებინა მოპასუხისათვის სასამართლოში წარედგინა 1992 წლის 30 იანვრის პრემიერ-მინისტრის მოვალეობის შემსრულებლის №XX დადგენილების მე-2 პუნქტის ,,ა’’ ქვეპუნქტის მითითების შესაბამისად სახელფასო დავალიანების გადახდის დამადასტურებელი საბუღალტრო უწყისები. აპელანტების განმარტებით, საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 103-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის თანახმად, თითოეულმა მხარემ უნდა დაამტკიცოს გარემოებანი, რომელზეც იგი ამყარებს თავის მოთხოვნებს და შესაგებელს. ამ დანაწესიდან გამომდინარე, დავალიანების გადახდის თაობაზე მტკიცების ტვირთი მოპასუხე საქართველოს პარლამენტს ეკუთვნოდა და არა მოსარჩელეებს.

3.10. აპელანტების მითითებით, საქალაქო სასამართლომ გამოიყენა 2006 წლის 19 ივნისის და 2010 წლის 17 დეკემბრის შრომის კანონთა კოდექსი და შრომის კოდექსი, რომლებიც არ უნდა გამოეყენებინა, ვინაიდან როგორც ძველი, ისე ახალი კოდექსი ვერ გავრცელდება 1991 წელს წარმოშობილ ურთიერთობაზე. სასამართლო ასევე მიუთითებს, რომ საჯარო სამართლებრივი ურთიერთობის მომწესრიგებელი აქტები არ ითვალისწინებენ ხელფასის დროული გადაუხდელობისათვის პროცენტის ოდენობით ანაზღაურების ვალდებულებას. აპელანტების განმარტებით, ცხადია, რომ ასეთს საჯარო სამართლებრივი აქტები არ ითვალისწინებენ და არც უნდა ითვალისწინებდეს, ვინაიდან ეს გათვალისწინებულია სამოქალაქო და შრომის კანონმდებლობით, მაგალითად, 2010 წლის 17 დეკემბრის ,,საქართველოს შრომის კოდექსის” 31-ე მუხლის მე-3 პუნქტით.

3.11. აპელანტების მითითებით, გასაჩივრებულ გადაწყვეტილებაში სასამართლო აღნიშნავს, რომ მოსარჩელეთა ერთერთი სასარჩელო მოთხოვნა იძულებით განაცდურის მიუღებლობით გამოწვეული ზიანის ანაზღაურების თაობაზე უსაფუძვლოა სამოქალაქო კოდექსის 411-ე მუხლის მიხედვით, თუმცა რატომ არის უსაფუძვლო, ამას სასამართლო არ ასაბუთებს. ამ მუხლის თანახმად, მიუღებელი შემოსავალი არის განაცდური შემოსავალი, რომლისკენაც მიმართულია დაინტერესებული პირის ინტერესი და რომელიც წარმოადგენს სავარაუდო შემოსავალს და იგი შეიძლება დამდგარიყო სამოქალაქო ბრუნვის ნორმალური განვითარების შემთხვევაში. აპელანტების განმარტებით, სინამდვილეში 1991-1992 წწ. მიჯნაზე მართლაც დაირღვა სამოქალაქო წესრიგი საქართველოში კანონიერი ხელისუფლების დამხობით, რამაც განაპირობა სამართლებრივი საფუძვლის გარეშე, 1990 წლის 28 ოქტომბერს არჩეული უზენაესი საბჭოს წევრების და კანონიერი ხელისუფლების მომხრეთა მიმართ პოლიტიკური რეპრესიის განხორციელებით ფაქტობრივად დამდგარი ქონებრივი დანაკლისი. აპელანტების მოსაზრებით, საქალაქო სასამართლოს წესით უნდა ემსჯელა და დაედგინა, თუ რამდენად მოსალოდნელი იყო მათთვის ამ განაცდური შემოსავლის მიღება.

3.12. აპელანტების მითითებით, საქალაქო სასამართლომ მათ მიმართ გამოიყენა ,,საჯარო სამსახურის შესახებ” კანონის 112-ე და 127-ე მუხლები სარჩელზე უარის თქმის საფუძვლად, რაც არ უნდა გამოეყენებინა, ვინაიდან მოსარჩელეები ამ კანონის პირველი მუხლის მე-3 პუნქტის და ბ) ქვეპუნქტის თანახმად, საქართველოს რესპუბლიკის პირველი მოწვევის საკანონმდებლო ორგანოს წევრები, იყვნენ სახელმწიფო პოლიტიკური თანამდებობის პირები. ხოლო იმავე კანონის მე-5 მუხლი ერთმანეთისგან ასხვავებს სახელმწიფო სამსახურში მყოფ პირებს – მოხელეს, დამხმარე მოსამსახურეს და შტატგარეშე მოსამსახურეს სახელმწიფო პოლიტიკური თანამდებობის პირისგან. საქალაქო სასამართლოს უნდა გამოეყენებინა ,,საჯარო სამსახურის შესახებ” კანონის მე-11 მუხლი, რომლის მიხედვითაც სახელმწიფო პოლიტიკურ თანამდებობის პირებზე არ ვრცელდება ამ კანონის მოქმედება, გარდა 1-ლი, მე-6, მე-9, მე-10, 39-ე, 66, 121-ე მუხლებისა.

3.13. აპელანტების განმარტებით, საქალაქო სასამართლო 2005 წლის 11 მარტის დადგენილებას არ მიიჩნევს მათი მოთხოვნის დაკმაყოფილების საკმარის საფუძვლად. სასამართლო თვლის, რომ 2005 წლის 11 მარტის დადგენილებით დადგენილი გარემოებები ვერ მიიჩნევა მოსარჩელეთა სამსახურიდან იძულებით განთავისუფლების ტოლფასად ისეთი შემთხვევებისა, როცა სასამართლოს მიერ ხორციელდება უკანონოდ დათხოვნილის სამსახურში აღდგენა და იძულებითი განაცდურის ანაზღაურება, რადგან იძულებით განაცდურის ანაზღაურება წარმოადგენს სამსახურში აღდგენის მოთხოვნის თანმდევ შედეგს. მიზეზად სასამართლო აღნიშნავს, რომ იძულებით განაცდურის ანაზღაურებას კანონმდებელი უკავშირებდა ორი პირობის ერთდროლად არსებობის ფაქტს: სახეზე უნდა ყოფილიყო უკანონო განთავისუფლება და სამუშაოზე აღდგენა, რასაც მოსდევს იძულებითი განაცდურის ანაზღაურება. აპელანტების მითითებით, ეს დადგენილება არის ნორმატიული აქტი, რომლითაც პარლამენტი კვლავ ადასტურებს 1990 წლის 28 ოქტომბერს არჩეული უზენაესი საბჭოს ლეგიტიმურობას სათანადო კანონმდებლობით დადგენილ ვადებში. აპელანტების მოსაზრებით, ბოლო ფრაზა ამ ამონარიდიდან შინაარსით ტოლია სამსახურიდან დათხოვნის უკანონოდ ცნობისა და ასევე ტოლია უკანონოდ დათხოვნილის სამსახურში აღდგენისა (რადგან პირდაპირ მითითებულია ,,სათანადო კანონმდებლობით დადგენილ ვადებში,” ე. ი. იგულისხმება მთელი სადეპუტატო უფლებამოსილების ვადა).

3.14. აპელანტების განმარტებით, ვინაიდან მათი სამსახურიდან უკანონო დათხოვნა იძულებით მოხდა 1992 წლის იანვარში, ამიტომ შეწყდა მათთან შრომითი საქმიანობა ,,შრომის კანონთა კოდექსის” მოქმედების დროს. შესაბამისად, სასამართლოსაც უნდა გამოეყენებინა ეს კოდექსი, ნაცვლად ,,შრომის კოდექსისა”, კერძოდ, მისი 207-ე მუხლის პირველი ნაწილი.

უნდა აღინიშნოს, რომ განსახილველ საქმეზე თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2013 წლის 24 იანვრის განჩინებით სააპელაციო საჩივარი არ დაკმაყოფილდა და უცვლელად დარჩა თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2012 წლის 29 მაისის გადაწყვეტილება. აღნიშნული განჩინება საკასაციო წესით გასაჩივრებული იქნა აპელანტების მიერ.

საქართველოს უზენაესი სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2014 წლის 24 აპრილის განჩინებით ვ. ც.-ს, ე. ჯ.-ს, ლ. ა.-ს და სხვათა საკასაციო საჩივარი დაკმაყოფილდა ნაწილობრივ; გაუქმდა თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2013 წლის 24 იანვრის განჩინება და საქმე ხელახლა განსახილველად დაუბრუნდა იმავე სასამართლოს.

4. გასაჩივრებული გადაწყვეტილების გაუქმების დასაბუთება:

სააპელაციო პალატამ განიხილა საქმის მასალები, მოისმინა მხარეთა ახსნა-განმარტებები, შეამოწმა გადაწყვეტილების კანონიერება-დასაბუთებულობა და მიიჩნევს, რომ სააპელაციო საჩივარი უნდა დაკმაყოფილდეს ნაწილობრივ შემდეგ გარემოებათა გამო:

სააპელაციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ მოცემულ შემთხვევაში პირველი ინსტანციის სასამართლომ ნაწილობრივ არასწორად განმარტა კანონი, რის შედეგადაც მიღებული იქნა ნაწილობრივ სამართლებრივად დაუსაბუთებელი გადაწყვეტილება. აღნიშნული გარემოება კი სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 393-ე და 394-ე მუხლების საფუძველზე გასაჩივრებული გადაწყვეტილების ნაწილობრივ გაუქმების საფუძველს წარმოადგენს.

ფაქტობრივი დასაბუთება

4.1. სააპელაციო სასამართლო სრულად ეთანხმება პირველი ინსტანციის სასამართლოს შეფასებებს და დასკვნებს საქმის ფაქტობრივ გარემოებებთან დაკავშირებით. სააპელაციო პალატის მოსაზრებით, თბილისის საქალაქო სასამართლომ სწორად დაადგინა საქმის ფაქტობრივი გარემოებები, რასაც იზიარებს სააპელაციო პალატაც.

4.2. საქმის მასალებით დადგენილია და მხარეებს სადავოდ არ გაუხდიათ ის გარემოება, რომ მოსარჩელეები (აპელანტები) წარმოადგენდნენ 1990-1992 წწ. მოწვევის საქართველოს უზენაესი საბჭოს წევრებს, რომლებიც არჩეული იყვნენ 1990 წლის 28 ოქტომბერს ჩატარებული არჩევნების საფუძველზე.

4.3. საქმის მასალებით ასევე დადგენილია, რომ 1992 წლის 2 იანვრის დადგენილებით, სამხედრო საბჭოს მიერ შეჩერებულ იქნა საქართველოს რესპუბლიკის იმ დროს მოქმედი კონსტიტუციის და მასთან ერთად საქართველოს უზენაესი საბჭოს დეპუტატთა (მოსარჩელეთა) უფლებამოსილება.

4.4. ,,1991-1992 წლებში დაწყებული სამოქალაქო დაპირისპირების შედეგების აღმოფხვრისა და ეროვნული თანხმობის მიღწევის შესახებ’’ საქართველოს პარლამენტის 2000 წლის 20 აპრილის დადგენილების თანახმად, 1991 წელს საქართველოში დაიწყო დაპირისპირება, რასაც მოჰყვა კანონიერი ხელისუფლების დამხობა და სამოქალაქო კონფლიქტი. იმავე დადგენილებით, საქართველოს პარლამენტის მიერ დაგმობილ იქნა სახელმწიფოში პოლიტიკური პრობლემების ძალადობის გზით გადაჭრა და ლეგიტიმური ხელისუფლების დამხობის ყოველგვარი მცდელობა.

4.5. ,,1991-92 წლების დეკემბერ-იანვრის მოვლენების სამართლებრივი შეფასების შესახებ’’ საქართველოს პარლამენტის 2005 წლის 11 მარტის დადგენილებით, საქართველოს პარლამენტმა კვლავ დაადასტურა 1990 წლის 28 ოქტომბერს არჩეული საქართველოს უზენაესი საბჭოს ლეგიტიმურობა სათანადო კანონმდებლობით დადგენილ ვადებში. იმავე დადგენილებით დაიგმო 1991-92 წლების დეკემბერ-იანვრის ანტიკონსტიტუციური შეიარაღებული სახელმწიფო გადატრიალება.

4.6. საქმის მასალებით დადგენილია, რომ კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწყვეტილებებით მოსარჩელეები (აპელანტები) აღიარებულნი არიან პოლიტიკური რეპრესიის მსხვერპლად.

4.7. სამსახურიდან უკანონოდ გათავისუფლებით მრავალი წლის მანძილზე პოლიტიკური მოტივით განხორციელებული უკანონო დევნით და რეპრესიით გამოწვეული მატერიალური და მორალური ზიანის კომპენსაციის მიღების მიზნით მოსარჩელეებმა განცხადებით მიმართეს საქართველოს პარლამენტს.

4.8. საქართველოს პარლამენტის 2011 წლის 06 აპრილის წერილით მოსარჩელეებს უარი ეთქვათ მოთხოვნის დაკმაყოფილებაზე იმ საფუძვლით, რომ საქართველოს პარლამენტის აპარატის საფინანსო უზრუნველყოფის დეპარტამენტის ბუღალტერიაში საქართველოს რესპუბლიკის 1990 წლის 28 ოქტომბრის მოწვევის უზენაესი საბჭოს წევრების მიმართ კრედიტორული დავალიანება არ ირიცხება.

4.9. საქმეში წარმოდგენილია საქართველოს პარლამენტის საფინანსო უზრუნველყოფის დეპარტამენტის უფროსის წერილი (ტ.1. ს.ფ. 229), სადაც მითითებულია, რომ 37 მოსარჩელეზე საქართველოს პარლამენტის საფინანსო უზრუნველყოფის დეპარტამენტის ბუღალტერიაში დავალიანება არ ირიცხება. იმავე წერილში მითითებულია, რომ საქართველოს პარლამენტის საფინანსო უზრუნველყოფის დეპარტამენტში, მოსარჩელეების მიმართ რაიმე სახის ფინანსური ვალდებულება, ან პირველადი აღრიცხვის დოკუმენტი, რომლის საფუძველზეც შესაძლებელი იქნებოდა ვალდებულების დარეგისტრირება საქართველოს რესპუბლიკის უზენაესი საბჭოს ყოფილი წევრების მიმართ არ არის.

სამართლებრივი დასაბუთება

4.10. მოსარჩელეების მოთხოვნას წარმოადგენს: 1. სახელფასო დავალიანების სადეპუტატო დანამატით და მათი მიუღებლობით გამოწვეული ზიანის ანაზღაურება; 2. იძულებითი გაცდენილი დროის (46 თვის) ხელფასის სადეპუტატო დანამატით და მათი მიუღებლობით გამოწვეული ზიანის ანაზღაურება.

4.11. მოსარჩელეების ერთ-ერთ მოთხოვნას წარმოადგენს 1991 წლის დეკემბრის თვის სახელფასო დავალიანების ანაზღაურება შესაბამისი სადეპუტატო დანამატით. მითითებული საკითხის განხილვის დროს სააპელაციო პალატამ უნდა იმსჯელოს იმის შესახებ, ზოგადად საფუძვლიანია თუ არა მოსარჩელეების მოთხოვნა 1991 წლის დეკემბრის თვის სახელფასო დავალიანების სადეპუტატო დანამატით ანაზღაურების თაობაზე, თუ საფუძვლიანია, მაშინ მათ მიღებული აქვთ თუ არა სადავო ხელფასის თანხა და ასევე, ხელფასის და სადეპუტატო დანამატის რა ოდენობა ეკუთვნით მოსარჩელეებს. საქმის მასალების ხელახალი შესწავლის საფუძველზე სააპელაციო პალატა მიიჩნევს, რომ მოსარჩელეების მოთხოვნა 1991 წლის დეკემბრის თვის სახელფასო დავალიანების შესაბამისი სადეპუტატო დანამატით ანაზღაურების თაობაზე ზოგადად საფუძვლიანია და უნდა დაკმაყოფილდეს. სააპელაციო პალატა განმარტავს, რომ როგორც საქართველოს კანომდებლობა, ასევე საერთაშორისო აქტები ავალდებულებს დამსაქმებელს დასაქმებულს აუნაზღაუროს ხელფასი. კერძოდ, „ეკონომიკური, სოციალური და კულტურული უფლებების შესახებ“ საერთაშორისო პაქტის მე-6 მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, ამ პაქტის მონაწილე სახელმწიფოები აღიარებენ შრომის უფლებას, რომელიც შეიცავს თითოეული ადამიანის უფლებას საარსებო სახსრები მოიპოვოს საკუთარი შრომით. იმავე პაქტის მე-7 მუხლის მიხედვით, სახელმწიფოები აღიარებენ, რომ თითოეულს ჰქონდეს შრომის სამართლიანი და ხელშემწყობი პირობები, მათ შორის, სამართლიანი ხელფასი. „ევროპის სოციალური ქარტიის“ მე-4 მუხლი ეხება შრომის სამართლიანი ანაზღაურების მიღების უფლებას, რომლის თანახმადაც, ხელშეკრულების მხარეები აღიარებენ მუშაკთა მიერ ისეთი ანაზღაურების მიღების უფლებას, რომელიც უზრუნველყოფს მათი ცხოვრების ღირსეულ დონეს. „ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაციის“ 23-ე მუხლის მიხედვით, ყოველ მუშაკს აქვს უფლება იღებდეს სამართლიანსა და დამაკმაყოფილებელ გასამრჯელოს, რომელიც უზრუნველყოფს ღირსეულ ადამიანურ არსებობას თვითონ მისთვის და მისი ოჯახისათვის. საქართველოს კონსტიტუციის 30-ე მუხლის მე-4 პუნქტის მიხედვით დაცულია მოქალაქეთა შრომითი უფლებები და აღიარებულია შრომის სამართლიანი ანაზღაურება. „საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის 37-ე მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, ამ კანონის მე-9 მუხლის საფუძველზე მოსამსახურეს უფლება აქვს სამსახურში მიღების დღიდან სამსახურიდან გათავისუფლების დღემდე მიიღოს შრომის გასამრჯელო (ხელფასი). ამდენად, ზემოაღნიშნული ნორმატიული აქტები ცალსახად ადგენენ, რომ შესრულებული სამუშაოსათვის ხელფასის მოთხოვნა წარმოადგენს ნებისმიერი სახელმწიფო მოსამსახურის, მათ შორის, მაღალი პოლიტიკური თანამდებობის პირის კანონით დაცულ უფლებას. განსახილველ კონკრეტულ საკითხთან დაკავშირებით სააპელაციო პალატა ასევე განმარტავს, რომ საქართველოს 1978 წლის 15 აპრილის კონსტიტუციის 104-ე მუხლის შესაბამისად, საქართველოს რესპუბლიკის უზენაესი საბჭო წარმოადგენდა სახელმწიფო ხელისუფლების უმაღლეს წარმომადგენლობით ორგანოს. საქართველოს 1990 წლის 28 ოქტომბრის მოწვევის უზენაესი საბჭოს წევრების - უზენაეს საბჭოში არჩეული დეპუტატების სტატუსს – მათ უფლებამოსილებას, პასუხისმგებლობას, საქმიანობის წესსა და გარანტიებს განსაზღვრავდა საქართველოს რესპუბლიკის 1978 წლის 15 აპრილის კონსტიტუცია, „საქართველოს რესპუბლიკის უზენაესი საბჭოს წევრის სტატუსის შესახებ“ საქართველოს რესპუბლიკის 1990 წლის 27 დეკემბრის კანონი. მითითებული კანონის 23-ე მუხლის შესაბამისად, უზენაესი საბჭოს წევრს, რომელიც წყვეტდა საწარმოო თუ სამსახურებრივ საქმიანობას, აუნაზღაურდებოდა ხელფასი სახელმწიფო ბიუჯეტიდან. ხელფასის ოდენობასა და გაცემის წესს ადგენდა საქართველოს რესპუბლიკის უზენაესი საბჭო. ყოველივე ზემოაღნიშნული სამართლებრივი ნორმების გათვალისწინებით სააპელაციო პალატა მიიჩნევს, რომ ზოგადად საფუძვლიანია და უნდა დაკმაყოფილდეს მოსარჩელეების მოთხოვნა 1991 წლის დეკემბრის თვის სახელფასო დავალიანების სადეპუტატო დანამატთან ერთად ანაზღაურების თაობაზე. ამასთან, სააპელაციო პალატა ვერ გაიზიარებს მოპასუხე საქართველოს პარლამენტის წარმომადგენლის მსჯელობას მასზედ, რომ მოსარჩელეების მოთხოვნა სახელფასო დავალიანების ანაზღაურების თაობაზე არის ხანდაზმული, ვინაიდან გასულია სამოქალაქო კოდექსით დადგენილი ხანდაზმულობის 10 წლიანი ვადა. სააპელაციო პალატა განმარტავს, რომ ,,საჯარო სამსახურის შესახებ’’ საქართველოს კანონის 134[1]-ე მუხლის თანახმად, 2005 წლის 1 იანვრამდე სამსახურიდან გათავისუფლებულ საჯარო მოსამსახურეზე კუთვნილი თანხის (გარდა ამ კანონით განსაზღვრული კომპენსაციისა) გაცემა განხორციელდეს წინა წლებში წარმოქმნილი საბიუჯეტო დავალიანების დაფარვის წესის შესაბამისად. ამდენად, სააპელაციო პალატის მოსაზრებით, მითითებული ნორმა ადგენს საჯარო მოსამსახურეზე, მათ შორის, უზენაესი საბჭოს ყოფილ დეპუტატებზე არსებული სახელფასო დავალიანების ანაზღაურების ვალდებულებასაც, მიუხედავად იმისა, თუ რა დროა გასული ამ დავალიანების წარმოშობიდან. ასევე აღსანიშნავია, რომ საქართველოს რესპუბლიკის მინისტრთა კაბინეტის 1992 წლის 30 იანვრის №XX დადგენილების (რომელშიც მითითებულია უზენაესი საბჭოს ყოფილ დეპუტატებთან ანგარიშსწორებაზე) მე-2 მუხლის „ა“ ქვეპუნქტის თანახმად, საქართველოს რესპუბლიკის უზენაესი საბჭოს სამდივნოს უფროსს დავალებული ჰქონდა მუდმივ კომისიებში გაერთიანებულ ყოფილ უზენაესი საბჭოს დეპუტატებთან ანგარიშსწორების მოხდენა 1992 წლის 1 იანვრამდე. ასე რომ, მითითებული დადგენილებაც ავალდებულებდა საქართველოს რესპუბლიკის უზენაესი საბჭოს, ყოფილ უზენაესი საბჭოს დეპუტატებთან მოეხდინა ანგარიშსწორება და აენაზღაურებინა მათთვის სახელფასო დავალიანება.

4.12. სადავოა საკითხი იმის შესახებაც, მოსარჩელეებს მიღებული აქვთ თუ არა 1991 წლის დეკემბრის თვის სახელფასო დავალიანება სადეპუტატო დანამატთან ერთად. საქართველოს პარლამენტმა უარი უთხრა მოსარჩელეებს სახელფასო დავალიანების ანაზღაურებაზე იმ მოტივით, რომ საქართველოს პარლამენტის აპარატის საფინანსო უზრუნველყოფის დეპარტამენტის ბუღალტერიაში საქართველოს რესპუბლიკის 1990 წლის 28 ოქტომბრის მოწვევის უზენაესი საბჭოს წევრების მიმართ კრედიტორული დავალიანება არ ირიცხება. განსახილველ შემთხვევაში სადავო არ არის საკითხი იმის შესახებ, რომ მოსარჩელეები 1991 წლის დეკემბერში ახორციელებდნენ სადეპუტატო უფლებამოსილებას და ეკუთვნოდათ ამ თვის ხელფასი. სადავოა საკითხი მხოლოდ იმის შესახებ, დეკემბრის თვის ხელფასი მოსარჩელეებს მიღებული აქვთ თუ არა. სააპელაციო პალატა განმარტავს, რომ საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის მე-17 მუხლის თანახმად, მოსარჩელე ვალდებულია დაასაბუთოს თავისი სარჩელი და წარადგინოს შესაბამისი მტკიცებულებები. მოპასუხე ვალდებულია წარადგინოს წერილობითი პასუხი (შესაგებელი) და შესაბამისი მტკიცებულებები. საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 102-ე მუხლის თანახმად, თითოეულმა მხარემ უნდა დაამტკიცოს გარემოებანი, რომლებზედაც იგი ამყარებს თავის მოთხოვნებსა და შესაგებელს. ამ გარემოებათა დამტკიცება შეიძლება თვით მხარეთა (მესამე პირთა) ახსნა-განმარტებით, მოწმეთა ჩვენებით, წერილობითი თუ ნივთიერი მტკიცებულებებითა და ექსპერტთა დასკვნით. საქმის გარემოებები, რომლებიც კანონის თანახმად უნდა დადასტურდეს გარკვეული სახის მტკიცებულებებით, არ შეიძლება დადასტურდეს სხვა სახის მტკიცებულებებით. ამდენად, როგორც სამოქალაქო, ასევე ადმინისტრაციულ წარმოებაში მხარეები სარგებლობენ თანაბარი საპროცესო უფლებებითა და შესაძლებლობებით. კერძოდ, თითოეული მხარე ვალდებულია დაამტკიცოს გარემოებანი, რომლებზედაც იგი ამყარებს თავის მოთხოვნებსა და შესაგებელს. სააპელაციო პალატა იზიარებს საქართველოს უზენაესი სასამართლოს მსჯელობას იმის შესახებ, რომ განსახილველ შემთხვევაში კუთვნილი ხელფასის გაცემის ფაქტი უნდა დადასტურდეს შესაბამის დაწესებულებაში დაცული სახელფასო უწყისებით, რომელიც შეიცავს მონაცემებს ხელფასის გაცემის შესახებ და თანხის მიმღები პირის ხელმოწერას. განსახილველ შემთხვევაში, მიუხედავად სასამართლოს არაერთი მოთხოვნისა, მოპასუხე მხარემ სასამართლოში ვერ წარმოადგინა ვერც სახელფასო უწყისები და ვერც სხვა სახის მტკიცებულება, რომელიც დაადასტურებდა, რომ მოსარჩელეებს მიღებული აქვთ 1991 წლის დეკემბრის თვის სახელფასო დავალიანება სადეპუტატო დანამატთან ერთად. სახელფასო დავალიანების არარსებობის მტკიცების ტვირთი სწორედ მოპასუხე საქართველოს პარლამენტს აწევს, ვინაიდან მან უნდა დაადასტუროს, რომ მოსარჩელეებზე გაცემული აქვს სახელფასო დავალიანება. სააპელაციო პალატის მოსაზრებით, საკმარისი არ არის საქმეში წარმოდგენილი საქართველოს პარლამენტის წერილები იმის შესახებ, რომ მათთან მოსარჩელეების დავალიანების არსებობის თაობაზე ინფორმაცია არ ინახება, აღნიშნული მოპასუხეს არ ათავისუფლებს დავალიანების არარსებობის შესახებ დამატებით მტკიცების ტვირთისაგან იმ ვითარებაში, როდესაც, როგორც უკვე აღვნიშნეთ, კუთვნილი ხელფასის გაცემის ფაქტი უნდა დადასტურდეს შესაბამის დაწესებულებაში დაცული სახელფასო უწყისებით, რაც საქმეში წარმოდგენილი არ არის მოპასუხის მიერ. ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, სააპელაციო პალატა მიიჩნევს, რომ, ვინაიდან მოპასუხე მხარემ ვერ დაადასტურა მოსარჩელეებისათვის მათი კუთვნილი 1991 წლის დეკემბრის თვის სახელფასო დავალიანების სადეპუტატო დანამატთან ერთად გაცემის ფაქტი, ამიტომ მოპასუხეს მოსარჩელეების მიმართ გააჩნია ასანაზღაურებელი 1991 წლის დეკემბრის თვის სახელფასო დავალიანება სადეპუტატო დანამატთან ერთად და უნდა დაეკისროს ამ დავალიანების ანაზღაურება.

4.13. სადავოა საკითხი იმის შესახებაც, თუ რა ოდენობის თანხას წარმოადგენს 1991 წლის დეკემბრის თვის სახელფასო დავალიანება სადეპუტატო დანამატთან ერთად. საქმის მასალებით დადგენილია, რომ საქართველოს რესპუბლიკის 1990 წლის 20 დეკემბრის კანონით დამტკიცდა ,,საქართველოს რესპუბლიკის უზენაესი საბჭოს წევრის საქმიანობის უზრუნველყოფის დროებითი დებულება’’. მითითებული დებულების მე-2 პუნქტის მიხედვით, უზენაესი საბჭოს წევრებს თანამდებობების მიხედვით ეძლეოდათ ყოველთვიური ხელფასი 650-1200 მანეთის ოდენობით, ხოლო უზენაესი საბჭოს იმ წევრებს, რომლებიც წყვეტენ საწარმოო თუ სამსახურებრივ საქმიანობას, საქმიანობის შეწყვეტის დღიდან ეძლეოდათ ყოველთვიური ხელფასი 600 მანეთის ოდენობით. იმავე დებულების მე-7 პუნქტის შესაბამისად, საქართველოს რესპუბლოკის უზენაესი საბჭოს ყველა წევრს დეპუტატის უფლებამოსილების განსახორციელებლად ხარჯებისათვის ყოველთვიურად ეძლეოდა 200 მანეთი. მოსარჩელეებს სადავოდ არ გაუხდიათ ის გარემოება, რომ მათი სადეპუტატო უფლებამოსილების განხორციელების ბოლო პერიოდის განმავლობაში ხელფასს და დანამატს იღებდნენ სწორედ ზემოაღნიშნული დებულების საფუძველზე. გარდა ამისა, საქმეში წარმოდგენილია საქართველოს რესპუბლიკის უზენაესი საბჭოს პრეზიდიუმის 1991 წლის 19 ნოემბრის დადგენილება (ხელს აწერს უზენაესი საბჭოს თავმჯდომარის მოადგილე) ,,საქართველოს რესპუბლიკის უზენაესი საბჭოს წევრების შრომის ანაზღაურების პირობების მოწესრიგების შესახებ’’. მითითებული დებულებით განისაზღვრა უზენაესი საბჭოს წევრების ყოველთვიური ხელფასი თანამდებობების მიხედვით და ასევე დადგინდა, რომ უზენაესი საბჭოს წევრებს, რომლებიც წყვეტენ საწარმოო თუ სამსახურებრივ საქმიანობას და არიან მუდმივი კომისიის წევრები, მიეცემოდათ 1400 მანეთი. მოსარჩელეებს სადავოდ არ გაუხდიათ ის გარემოებაც, რომ მათ ამ დადგენილების საფუძველზე ხელფასი მიღებული არა აქვთ. მოსარჩელეები მიიჩნევენ, რომ 1991 წლის დეკემბრის თვის სახელფასო დავალიანების გამოანგარიშება სადეპუტატო დანამატთან ერთად უნდა მოხდეს საქართველოს რესპუბლიკის უზენაესი საბჭოს პრეზიდიუმის 1991 წლის 19 ნოემბრის დადგენილების საფუძველზე - 1400 მანეთის შესაბამისი კურსის გათვალისწინებით და არა საქართველოს რესპუბლიკის 1990 წლის 20 დეკემბრის კანონით დამტკიცებული ,,საქართველოს რესპუბლიკის უზენაესი საბჭოს წევრის საქმიანობის უზრუნველყოფის დროებითი დებულების’’ საფუძველზე - 600 მანეთის ხელფასისა და 200 მანეთის დანამატის შესაბამისი კურსის გათვალისწინებით. სააპელაციო პალატა ვერ გაიზიარებს მოსარჩელეების მსჯელობას და მიიჩნევს, რომ 1991 წლის დეკემბრის თვის სახელფასო დავალიანების გამოანგარიშება სადეპუტატო დანამატთან ერთად უნდა მოხდეს არა საქართველოს რესპუბლიკის უზენაესი საბჭოს პრეზიდიუმის 1991 წლის 19 ნოემბრის დადგენილების საფუძველზე - 1400 მანეთის შესაბამისი კურსის გათვალისწინებით, არამედ სწორედ საქართველოს რესპუბლიკის 1990 წლის 20 დეკემბრის კანონით დამტკიცებული ,,საქართველოს რესპუბლიკის უზენაესი საბჭოს წევრის საქმიანობის უზრუნველყოფის დროებითი დებულების’’ საფუძველზე - 600 მანეთის ხელფასისა და 200 მანეთის დანამატის შესაბამისი კურსის გათვალისწინებით. სააპელაციო პალატა მოსარჩელეების ყურადღებას მიაქცევს იმ გარემოებას, რომ ,,საქართველოს რესპუბლიკის უზენაესი საბჭოს წევრის საქმიანობის უზრუნველყოფის დროებითი დებულება’’ დამტკიცებულია საქართველოს რესპუბლიკის 1990 წლის 20 დეკემბრის კანონით, რომელიც მიღებული იყო საქართველოს რესპუბლიკის უზენაესი საბჭოს, როგორც კოლეგიური უმაღლესი წარმომადგენლობითი ორგანოს მიერ. შესაბამისად, მას ვერც შეცვლიდა და ვერც გააუქმებდა საქართველოს რესპუბლიკის უზენაესი საბჭოს პრეზიდიუმის დადგენილება, რომელსაც ხელს აწერს მხოლოდ უზენაესი საბჭოს თავმჯდომარის მოადგილე და იერარქიულად, იურიდიული ძალის მიხედვით, კანონზე დაბლა მდგომ სამართლებრივ აქტს წარმოადგენს. ამასთან, დადგენილებაში არ არის მითითებული, რომ გაუქმდა მანამდე დებულებით დადგენილი შრომის ანაზღაურების წესი და ოდენობა. ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, სააპელაციო პალატა მიიჩნევს, რომ 1991 წლის დეკემბრის თვის სახელფასო დავალიანების ანაზღაურება სადეპუტატო დანამატთან ერთად უნდა მოხდეს ამ პერიოდში მოქმედი საქართველოს რესპუბლიკის 1990 წლის 20 დეკემბრის კანონით დამტკიცებული ,,საქართველოს რესპუბლიკის უზენაესი საბჭოს წევრის საქმიანობის უზრუნველყოფის დროებითი დებულების’’ საფუძველზე - 600 მანეთის სახელფასო დავალიანებისა და 200 მანეთის დანამატის შესაბამისი კურსის გათვალისწინებით, მით უფრო იმის გათვალისწინებით, რომ მოსარჩელეები ხელფასს და დანამატს ყოველთვის იღებდნენ სწორედ დებულების საფუძველზე და მათ პრეზიდიუმის დადგენილების საფუძველზე ხელფასი მიღებული არა აქვთ. მოსარჩელეების მიერ საქმეში წარმოდგენილი საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახურის ,,საქსტატის’’ 2015 წლის 6 აპრილის წერილიდან ირკვევა, რომ რუსული რუბლის, კუპონისა და ლარის ინფლაციის გათვალისწინებით, 2015 წლის 1 აპრილის მდგომარეობით, 1991 წლის დეკემბრის 600 რუსული რუბლი შეადგენს 324 ლარს, ხოლო 1991 წლის დეკემბრის 200 რუსული რუბლი შეადგენს 108 ლარს. აქედან გამომდინარე, სააპელაციო პალატა მიიჩნევს, რომ მოპასუხეს მოსარჩელეების სასარგებლოდ უნდა დაეკისროს სახელფასო დავალიანების ანაზღაურება 432 ლარის ოდენობით (ხელფასი 324 ლარი + დანამატი 108 ლარი = 432 ლარს).

4.14. სააპელაციო პალატა განმარტავს, რომ საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 24-ე მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, სარჩელი შეიძლება აღიძრას ისეთი მოქმედების განხორციელების ან ისეთი მოქმედებისაგან თავის შეკავების მოთხოვნით, რომელიც არ გულისხმობს ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის გამოცემას. იმავე მუხლის 331-ე მუხლის მიხედვით, თუ ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ რაიმე მოქმედების განხორციელება ან უარი რაიმე მოქმედების განხორციელებაზე უკანონოა და ის პირდაპირ და უშუალო (ინდივიდუალურ) ზიანს აყენებს მოსარჩელის კანონიერ უფლებას ან ინტერესს, სასამართლო ამ კოდექსის 24-ე მუხლში აღნიშნულ სარჩელთან დაკავშირებით გამოიტანს გადაწყვეტილებას, რომლითაც ადმინისტრაციულ ორგანოს ავალებს, განახორციელოს ეს მოქმედება ან თავი შეიკავოს ამ მოქმედების განხორციელებისაგან. სააპელაციო პალატა მიიჩნევს, რომ განსახილველ შემთხვევაში მოსარჩელეების მოთხოვნა 1991 წლის დეკემბრის თვის სახელფასო დავალიანების სადეპუტატო დანამატთან ერთად ანაზღაურების თაობაზე უნდა დაკმაყოფილდეს ნაწილობრივ და მოპასუხეს მოსარჩელეების სასარგებლოდ უნდა დაეკისროს სახელფასო დავალიანების და დანამატის ანაზღაურება 432 ლარის ოდენობით.

4.15. მოსარჩელეების ერთ-ერთ მოთხოვნას წარმოადგენს 1991 წლის დეკემბრის თვის სახელფასო დავალიანების სადეპუტატო დანამატთან ერთად მიუღებლობით გამოწვეული ზიანის ანაზღაურება. ამ ნაწილში სარჩელის დაკმაყოფილების სამართლებრივ საფუძვლად მოსარჩელეები მიუთითებენ საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 409-ე-411-ე მუხლებზე. მოსარჩელეების განმარტებით, კუთვნილი თანხის მიუღებლობით გამოწვეული ზიანის ოდენობის განსაზღვრისას მხედველობაში უნდა იქნეს მიღებული ის სავარაუდო შემოსავალი, რომელსაც მიიღებდნენ მიუღებელი თანხის გამოყენებით, რომელიც შეიძლება დამდგარიყო სარგებლის სახით, ჩვეულებრივ სამოქალაქო ურთიერთობის შემთხვევაში. მოსარჩელეების მითითებით, ფულის აღიარებული უნიკალური თვისებების გამო ივარაუდება, რომ ფულად საშუალებებს ყოველთვის შეუძლიათ სარგებელი მოუტანონ მის მესაკუთრეს. სააპელაციო პალატა ვერ გაიზიარებს აპელანტების ამგვარ მსჯელობას და მიიჩნევს, რომ სარჩელი 1991 წლის დეკემბრის თვის სახელფასო დავალიანების სადეპუტატო დანამატთან ერთად მიუღებლობით გამოწვეული ზიანის ანაზღაურების ნაწილში არის უსაფუძვლო და არ უნდა დაკმაყოფილდეს. სააპელაციო პალატა განმარტავს, რომ საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 409-ე მუხლის თანახმად, თუ ზიანის ანაზღაურება პირვანდელი მდგომარეობის აღდგენით შეუძლებელია ან ამისათვის საჭიროა არათანაზომიერად დიდი დანახარჯები, მაშინ კრედიტორს შეიძლება მიეცეს ფულადი ანაზღაურება. იმავე კოდექსის 411-ე მუხლის მიხედვით, ზიანი უნდა ანაზღაურდეს არა მხოლოდ ფაქტობრივად დამდგარი ქონებრივი დანაკლისისთვის, არამედ მიუღებელი შემოსავლისთვისაც. მიუღებლად ითვლება შემოსავალი, რომელიც არ მიუღია პირს და რომელსაც იგი მიიღებდა, ვალდებულება ჯეროვნად რომ შესრულებულიყო. ამდენად, მითითებული ნორმა ითვალისწინებს ზიანის ანაზღაურების ვალდებულებას ისეთი მიუღებელი შემოსავლისთვის, რომელიც არ მიუღია პირს და რომელსაც იგი მიიღებდა, ვალდებულება ჯეროვნად რომ შესრულებულიყო. აქ საუბარია ისეთ მიუღებელ შემოსავალზე, რომელსაც პირი აუცილებლად მიიღებდა და სწორედ მისი მიუღებლობით მიადგა ზიანი. ანუ ზიანის მიყენება გამოწვეულია შემოსავლის მიუღებლობით. განსახილველ შემთხვევაში კი მოსარჩელეები ითხოვენ სახელფასო დავალიანების დროული მიუღებლობით გამოწვეული ზიანის, როგორც მიუღებელი შემოსავლის ანაზღაურებას, რაც არ წარმოადგენს სამოქალაქო კოდექსის 411-ე მუხლით რეგულირების სფეროს. სააპელაციო პალატა მიიჩნევს, რომ ამ შემთხვევაში მოსარჩელეები რეალურად ითხოვენ არა მიუღებელი შემოსავლის სახით ზიანის ანაზღაურებას, არამედ ხელფასის და სადეპუტატო დანამატის გაცემის დაყოვნებისათვის დაყოვნებული პერიოდის შესაბამისი პროცენტის ანაზღაურებას, რაც გათვალისწინებულია საქართველოს ორგანული კანონის ,,საქართველოს შრომის კოდექსის’’ 31-ე მუხლის მე-3 ნაწილით. სააპელაციო პალატა აპელანტების ყურადღებას მიაქცევს იმ გარემოებას, რომ ხელფასის და სადეპუტატო დანამატის გაცემის დაყოვნებისათვის დაყოვნებული პერიოდის შესაბამისი პროცენტის ანაზღაურების ვალდებულებას არ ითვალისწინებდა სადავო პერიოდში მოქმედი შრომის კანონთა კოდექსი, რის გამოც აპელანტების მოთხოვნა ამ ნაწილში უსაფუძვლოა და არ უნდა დაკმაყოფილდეს.

4.16. როგორც უკვე აღვნიშნეთ, მოსარჩელეების მოთხოვნას ასევე წარმოადგენს იძულებითი გაცდენილი დროის (46 თვის) ხელფასის სადეპუტატო დანამატით და მათი მიუღებლობით გამოწვეული ზიანის ანაზღაურება. სააპელაციო სასამართლოს სხდომაზე მოსარჩელეებმა დააზუსტეს, რომ ისინი ითხოვენ არა პოლიტიკური რეპრესიებით მიყენებული მატერიალური ზიანის ანაზღაურებას ,,საქართველოს მოქალაქეთა პოლიტიკური რეპრესიების მსხვერპლად აღიარებისა და რეპრესირებულთა სოციალური დაცვის შესახებ’’ საქართველოს კანონის საფუძველზე, არამედ ითხოვენ იძულებითი განაცდურის ანაზღაურებას სამოქალაქო და შრომის კანონმდებლობის შესაბამისად. მოსარჩელეების განმარტებით, ისინი ,,საქართველოს მოქალაქეთა პოლიტიკური რეპრესიების მსხვერპლად აღიარებისა და რეპრესირებულთა სოციალური დაცვის შესახებ’’ საქართველოს კანონის ნორმებზე მიუთითებენ იმის დასადასტურებლად, რომ აღიარებული არიან პოლიტიკური რეპრესიების მსხვერპლად, თუმცა იძულებითი განაცდურის ანაზღაურების შესახებ მათი მოთხოვნის სამართლებრივ ნორმებს წარმოადგენს სწორედ სამოქალაქო და შრომის კანონმდებლობის შესაბამისი ნორმები. მოსარჩელეების მითითებით, ,,1991-92 წლების დეკემბერ-იანვრის მოვლენების სამართლებრივი შეფასების შესახებ’’ საქართველოს პარლამენტის 2005 წლის 11 მარტის დადგენილებით, საქართველოს პარლამენტმა დაადასტურა 1990 წლის 28 ოქტომბერს არჩეული საქართველოს უზენაესი საბჭოს ლეგიტიმურობა სათანადო კანონმდებლობით დადგენილ ვადებში. აპელანტების მოსაზრებით, ასეთი დადასტურება ტოლფასია ისეთი შემთხვევისა, როდესაც სასამართლოს მიერ ხდება უკანონოდ დათხოვნილი პირის სამსახურში აღდგენა და იძულებითი განაცდურის ანაზღაურება. სააპელაციო პალატა მიიჩნევს, რომ მოსარჩელეების მოთხოვნაც ამ ნაწილშიც არის უსაფუძვლო და არ უნდა დაკმაყოფილდეს. სააპელაციო პალატა სრულად იზიარებს საქალაქო სასამართლოს მსჯელობას მასზედ, რომ იძულებითი განაცდურის ცნება მოცემულია ,,საჯარო სამსახურის შესახებ’’ საქართველოს კანონში, რომლის 112-ე მუხლის თანახმად, სამსახურიდან უკანონოდ განთავისუფლებული მოხელე უფლებამოსილია მოითხოვოს განთავისუფლების უკანონოდ ცნობა, განთავისუფლების საფუძვლის შეცვლა და თანამდებობრივი სარგო. იძულებით გაცდენილი პერიოდის შრომითი გასამრჯელო მოსამსახურეს მიეცემა არა უმეტეს 3 თვის თანამდებობრივი სარგოს ოდენობით. იმავე კანონის 127-ე მუხლის მე-5 და მე-6 პუნქტების თანახმად, სასამართლოს მიერ სამსახურიდან განთავისუფლებაზე ან გადაყვანაზე გაცემული ბრძანების, განკარგულების ან გადაწყვეტილების არაკანონიერად აღიარების შემთხვევაში, მოხელე ექვემდებარება დაუყოვნებლივ აღდგენას, გარდა იმ შემთხვევისა, როცა იგი უარს ამბობს აღდგენაზე. სასამართლოს მიერ სამსახურიდან განთავისუფლებაზე ან გადაყვანაზე გაცემული ბრძანების, განკარგულების ან გადაწყვეტილების ბათილად ცნობა არ იწვევს მოხელის სამსახურში დაუყოვნებლივ აღდგენას, თუ, სასამართლო გადაწყვეტილების შესაბამისად, დაწესებულება ვალდებულია ახალი ბრძანება, განკარგულება ან გადაწყვეტილება გამოსცეს სამსახურიდან განთავისუფლებასთან ან გადაყვანასთან დაკავშირებულ გარემოებათა გამოკვლევისა და შეფასების შემდეგ. მოხელის მიერ მოთხოვნილი განაცდური ხელფასი ამ კანონის 112-ე მუხლით დადგენილი ოდენობით ანაზღაურდება მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ დაწესებულება მოხელეს აღადგენს სამსახურში. სხვა შემთხვევაში განაცდური ხელფასი არ ანაზღაურდება. ამდენად, განაცდური ხელფასი ამ კანონის 112-ე მუხლით დადგენილი ოდენობით ანაზღაურდება მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ დაწესებულება მოხელეს აღადგენს სამსახურში. სხვა შემთხვევაში განაცდური ხელფასი არ ანაზღაურდება. სააპელაციო პალატა იზიარებს საქალაქო სასამართლოს მსჯელობას მასზედ, რომ, მართალია მოცემულ კონკრეტულ შემთხვევაში საქართველოს პარლამენტის 2005 წლის 11 მარტის №1104 დადგენილების პირველი პუნქტის შესაბამისად, დადასტურდა 1990 წლის 28 ოქტომბერს არჩეული საქართველოს უზენაესი საბჭოსა და 1991 წლის 26 მაისს არჩეული საქართველოს პრეზიდენტის, აგრეთვე მათდამი დაქვემდებარებული სტრუქტურების (შეიარაღებული ძალების ჩათვლით) და ადგილობრივი თვითმმართველობისა და მმართველობის ორგანოების ლეგიტიმურობა სათანადო კანონმდებლობით დადგენილ ვადებში და ამავე დადგენილების მე-2 პუნქტის თანახმად დაიგმო 1991-92 წლების დეკემბერ-იანვრის ანტიკონსტიტუციური შეიარაღებული სახელმწიფო გადატრიალება, მაგრამ აღნიშნული გარემოება ვერ მიიჩნევა მოსარჩელეთა სამსახურიდან იძულებითი გათავისუფლების ტოლფასად, მსგავსად ისეთი შემთხვევებისა, როცა სასამართლოს მიერ ხორციელდება უკანონოდ დათხოვნილის სამსახურში აღდგენა და იძულებითი განაცდურის ანაზღაურება, რადგან იძულებით განაცდურის ანაზღაურება წარმოადგენს სამსახურში აღდგენის მოთხოვნის თანმდევ შედეგს, ურომლისოდაც განცალკავებულად შეუძლებელია ხსენებული მოთხოვნის დაკმაყოფილება. საქალაქო სასამართლომ სწორად მიუთითა, რომ მოცემულ შემთხვევაში მოსარჩელეთა სამსახურში აღდგენა არ მომხდარა და შესაბამისად, არ არსებობს ამ მოთხოვნის დაკმაყოფილების სამართლებრივი საფუძველი. გარდა ზემოაღნიშნულისა, საქალაქო სასამართლომ ასევე სწორად აღნიშნა, რომ მოსარჩელეებს სადეპუტატო უფლებამოსილება შეუჩერდათ 1992 წლის იანვრის თვეში. იმ პერიოდისათვის მოქმედი შრომის კანონთა კოდექსის 207-ე მუხლის შესაბამისად, სამუშაოდან უკანონოდ დათხოვნილ და წინანდელ სამუშაოზე აღდგენილ მუშას ამ მოსამსახურეს სასამართლოს გადაწყვეტილებით აუნაზღაურდებოდა იძულებითი გაცდენილი დროის ხელფასი დათხოვნის დღიდან, მაგრამ არა უმეტეს სამი თვისა (13.08.92 წლის შეტანილი ცვლილებით 3 თვე გაიზრდა 1 წლამდე). ზემოაღნიშნული ნორმის შინაარსი უდავოდ ცხადყოფს, რომ იძულებითი განაცდურის ანაზღაურების შესაძლებლობას კანონმდებელი უკავშირებდა ორი პირობის ერთდროულად არსებობის ფაქტს. კერძოდ, სახეზე უნდა ყოფილიყო სამუშაოდან უკანონოდ გათავისუფლების ფაქტი და იმავდროულად, უნდა მომხდარიყო პირის სამუშაოზე აღდგენა. ამ ორი პირობის ერთდროულად არსებობის გარეშე იძულებითი განაცდური არ ანაზღაურდებოდა, განსხვავებით ამჟამად მოქმედი ნორმებისაგან, რომელიც გათავისუფლების თაობაზე მიღებული ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის კანონიერებას უკავშირებს პირის უფლებას მოითხოვოს უკანონო აქტით მიყენებული ზიანის იძულებითი განაცდურის სახით ანაზღაურება (იხ. საქართველოს უზენაეს სასამართლოს 2009 წლის 22 ოქტომბრის ბს-708-674(კ-09) განჩინება). ყოველივე ზემოთხსენებულიდან გამომდინარე, სააპელაციო პალატა მიიჩნევს, რომ მოსარჩელეთა მოთხოვნა იძულებითი გაცდენილი დროის ხელფასის სადეპუტატო დანამატით და მათი მიუღებლობით გამოწვეული ზიანის ანაზღაურების თაობაზე არის სამართლებრივად დაუსაბუთებელი და უსაფუძვლო. ზიანის ანაზღაურებას რაც შეეხება, აქაც სააპელაციო პალატა მიიჩნევს, რომ როგორც ძალადაკარგული 2006 წლის, ასევე დღეისათვის მოქმედი საქართველოს შრომის კოდექსის 31-ე მუხლის მე-3 ნაწილი ვერ გავრცელდება 1992-1995 წლებში არსებულ ურთიერთობებზე, ვინაიდან იმ პერიოდში მსგავსი ნორმა არ არსებობდა.

4.17. აპელანტების ერთ-ერთ მოთხოვნას წარმოადგენს ასევე ადვოკატის მომსახურების ხარჯების ანაზღაურება. სააპელაციო პალატა საადვოკატო მომსახურებაზე გაწეული ხარჯების ანაზღაურების საკითხზე მსჯელობისას მოიხმობს საქართველოს უზენაესი სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2012 წლის 9 თებერვლის გადაწყვეტილებას (საქმეზე №ბს-1330-1315 (კ-11)), სადაც საკასაციო სასამართლომ განმარტა, რომ საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 53-ე მუხლის პირველ ნაწილის თანახმად, იმ მხარის მიერ გაღებული ხარჯების გადახდა, რომლის სასარგებლოდაც იქნა გამოტანილი გადაწყვეტილება, ეკისრება მეორე მხარეს, თუნდაც ეს მხარე განთავისუფლებული იყოს სახელმწიფოს ბიუჯეტში სასამართლო ხარჯების გადახდისაგან. თუ სარჩელი დაკმაყოფილებულია ნაწილობრივ, მაშინ მოსარჩელეს ამ მუხლში აღნიშნული თანხა მიეკუთვნება სარჩელის იმ მოთხოვნის პროპორციულად, რაც სასამართლოს გადაწყვეტილებით იქნა დაკმაყოფილებული, ხოლო მოპასუხეს - სარჩელის მოთხოვნათა იმ ნაწილის პროპორციულად, რომელზედაც მოსარჩელეს უარი ეთქვა. იმ მხარის წარმომადგენლის დახმარებისათვის გაწეულ ხარჯებს, რომლის სასარგებლოდაც იქნა გამოტანილი გადაწყვეტილება, სასამართლო დააკისრებს მეორე მხარეს გონივრულ ფარგლებში, მაგრამ არა უმეტეს ამ კოდექსის 47-ე მუხლის მე-2 ნაწილით გათვალისწინებული ოდენობისა. საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 47-ე მუხლის მე-2 ნაწილით განსაზღვრულია ადვოკატის მომსახურებისათვის გაწეული ხარჯის ოდენობის გამოთვლის წესი, რომელიც უნდა იყოს გონივრული და შეესაბამებოდეს დავის საგნის ღირებულებას, კერძოდ დადგენილია, რომ ქონებრივი დავის დროს ადვოკატი მიიღებს ანაზღაურებას დავის საგნის ღირებულების 4 პროცენტამდე ოდენობით, ხოლო არაქონებრივი დავის დროს განსახილველი საქმის მნიშვნელობისა და სირთულის გათვალისწინებით 2 000 ლარამდე ოდენობით. სააპელაციო სასამართლო მიუთითებს საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 47-ე მუხლის მე-2 ნაწილის ბოლო წინადადებაზე, რომლის თანახმად, არაქონებრივი დავის დროს განსახილველი საქმის მნიშვნელობისა და სირთულის გათვალისწინებით ადვოკატი მიიღებს ანაზღაურებას 2 000 ლარამდე ოდენობით. სააპელაციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ ვინაიდან, მოცემულ შემთხვევაში სახეზე გვაქვს არაქონებრივი დავიდან გამომდინარე ქონებრივი დავა და სასარჩელი მოთხოვნა დაკმაყოფილდა ნაწილობრივ, ადვოკატის ხარჯების ანაზღაურების საკითხზე უნდა გავრცელდეს საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 47-ე მუხლის მე-2 ნაწილის ბოლო წინადადების მოთხოვნაც. სააპელაციო სასამართლო განმარტავს, რომ მართლმსაჯულების განხორციელება დაკავშირებულია სასამართლო ხარჯებთან და სასამართლოს გარეშე ხარჯებთან. ადვოკატისათვის გაწეული ხარჯი წარმოადგენს სასამართლოს გარეშე ხარჯებს (საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 37-ე მუხლის მესამე ნაწილი). ამგვარი ხარჯების ოდენობა უნდა განისაზღვროს მხარის მიერ სასამართლოში წარდგენილი ფაქტობრივად გაწეული ხარჯების ოდენობის დამადასტურებელი მტკიცებულებების საფუძველზე. ამგვარი მტკიცებულების არარსებობის შემთხვევაში, სასამართლოს მხარის მოთხოვნის საფუძველზე თვითონაც შეუძლია გონივრულ ფარგლებში განსაზღვროს მხარის მიერ გაწეული ხარჯების ოდენობა, თუკი აშკარაა, რომ პირის უფლების დარღვევის აღკვეთის მიზნით ხარჯი გაღებულია. განსახილველ შემთხვევაში საქმის სირთულის, მხარეთა რაოდენობის, სარჩელის ნაწილობრივ დაკმაყოფილებისა და სხვა გარემოებების გათვალისწინებით სააპელაციო პალატა მიიჩნევს, რომ საქართველოს პარლამენტს მოსარჩელეების სასარგებლოდ უნდა დაეკისროს ადვოკატისათვის გაწეული ხარჯის ანაზღაურება საერთო ჯამში 1000 (ათასი) ლარის ოდენობით.

5. შემაჯამებელი სასამართლო დასკვნა
ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, სააპელაციო პალატა მიიჩნევს, რომ სააპელაციო საჩივარი უნდა დაკმაყოფილდეს ნაწილობრივ; უნდა გაუქმდეს თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2012 წლის 29 მაისის გადაწყვეტილება და მიღებულ უნდა იქნეს ახალი გადაწყვეტილება; სარჩელი უნდა დაკმაყოფილდეს ნაწილობრივ; საქართველოს პარლამენტს უნდა დაეკისროს თითოეული მოსარჩელის სასარგებლოდ 432 ლარის გადახდა; საქართველოს პარლამენტს უნდა დაეკისროს მოსარჩელეების სასარგებლოდ ადვოკატისათვის გაწეული ხარჯის ანაზღაურება საერთო ჯამში 1000 (ათასი) ლარის ოდენობით; დანარჩენი მოთხოვნების ნაწილში სარჩელი არ უნდა დაკმაყოფილდეს.

6. საპროცესო ხარჯები
სააპელაციო პალატა მიიჩნევს, რომ საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის მე-9 მუხლის თანახმად, მხარეები გათავისუფლებულები არიან სახელმწიფო ბიუჯეტის სასარგებლოდ სახელმწიფო ბაჟის გადახდის მოვალეობისაგან.

ს ა რ ე ზ ო ლ უ ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი

თბილისის სააპელაციო სასამართლომ იხელმძღვანელა საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის პირველი მუხლის მე-2 ნაწილით, 34-ე მუხლით, საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 257-ე, 372-ე, 386-ე, 390-ე, 391-ე, 395-ე, 397-ე მუხლებით და

გ ა დ ა წ ყ ვ ი ტ ა:

1. ვ. ც.-ს; ე. ჯ.-ს; ლ. ა.-ს; ე. ჯ.-ს; გ. ი.-ს; დ. გ.-ს; ნ. მ.-ს; შ. ა.-ს; ა. რ.-ს; თ. ყ.-ს; ზ. წ.-ს; ნ. მ.-ს; რ. კ.-ს; მ. გ.-ს; ა. ყ.-ს; ი. ტ.-ს; ზ. ძ.-ს; პ. ბ.-ს; ჯ. ი.-ს; დ. ტ.-ს; ვ. მ.-ს; ა. ვ.-ს; ნ. მ.-ს (ა.წ. გარდაცვლილი მ. მ.-ს უფლებამონაცვლე); დ. ქ.-ს; თ. ს.-ს (ა.წ. გარდაცვლილი მ. ს.-ს უფლებამონაცვლე); მ. ჩ.-ს (ა.წ. გარდაცვლილი მ. მ.-ს უფლებამონაცვლე); თ. გ.-ს; ნ. შ.-ს; ს. მ.-ს (ა.წ. გარდაცვლილი მ. მ.-ს უფლებამონაცვლე); ე. მ.-ს (ა.წ. გარდაცვლილი მ. მ.-ს უფლებამონაცვლე); დ. მ.-ს(ა.წ. გარდაცვლილი მ. მ.-ს უფლებამონაცვლე); შ. წ.-ს; თ. ქ.-ს; ზ. ს.-ს; ვ. ც.-ს ;ჯ. შ.-ს; გ. ჩ.-ს (ი. ჩ.-ს უფლებამონაცვლე);ს. ხ.-ს (გ. ხ.-ს უფლებამონაცვლე) სააპელაციო საჩივარი დაკმაყოფილდეს ნაწილობრივ;
2. გაუქმდეს თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2012 წლის 29 მაისის გადაწყვეტილება და მიღებულ იქნეს ახალი გადაწყვეტილება;
3. სარჩელი დაკმაყოფილდეს ნაწილობრივ;
4. საქართველოს პარლამენტს დაეკისროს მოსარჩელეების: ვ. ც.-ს სასარგებლოდ 432 ლარის გადახდა; ე. ჯ.-ს სასარგებლოდ 432 ლარის გადახდა; ლ. ა.-ს სასარგებლოდ 432 ლარის გადახდა; ე. ჯ.-ს სასარგებლოდ 432 ლარის გადახდა; გ. ი.-ს სასარგებლოდ 432 ლარის გადახდა; დ. გ.-ს სასარგებლოდ 432 ლარის გადახდა; ნ. მ.-ს სასარგებლოდ 432 ლარის გადახდა; შ. ა.-ს სასარგებლოდ 432 ლარის გადახდა; ა. რ.-ს სასარგებლოდ 432 ლარის გადახდა; თ. ყ.-ს სასარგებლოდ 432 ლარის გადახდა; ზ. წ.-ს სასარგებლოდ 432 ლარის გადახდა; ნ. მ.-ს სასარგებლოდ 432 ლარის გადახდა; რ. კ.-ს სასარგებლოდ 432 ლარის გადახდა; მ. გ.-ს სასარგებლოდ 432 ლარის გადახდა; ა. ყ.-ს სასარგებლოდ 432 ლარის გადახდა; ი. ტ.-ს სასარგებლოდ 432 ლარის გადახდა; ზ. ძ.-ს სასარგებლოდ 432 ლარის გადახდა; პ. ბ.-ს სასარგებლოდ 432 ლარის გადახდა; ჯ. ი.-ს სასარგებლოდ 432 ლარის გადახდა; დ. ტ.-ს სასარგებლოდ 432 ლარის გადახდა; ვ. მ.-ს სასარგებლოდ 432 ლარის გადახდა; ა. ვ.-ს სასარგებლოდ 432 ლარის გადახდა; ნ. მ.-ს სასარგებლოდ 432 ლარის გადახდა; დ. ქ.-ს სასარგებლოდ 432 ლარის გადახდა; თ. ს.-ს სასარგებლოდ 432 ლარის გადახდა; თ. გ.-ს სასარგებლოდ 432 ლარის გადახდა; ნ. შ.-ს სასარგებლოდ 432 ლარის გადახდა; მ. ჩ.-ს, ს. მ.-ს, ე. მ.-ს და დ. მ.-ს სასარგებლოდ ერთიანი ფულადი თანხის 432 ლარის გადახდა; შ. წ.-ს სასარგებლოდ 432 ლარის გადახდა; თ. ქ.-ს სასარგებლოდ 432 ლარის გადახდა; ზ. ს.-ს სასარგებლოდ 432 ლარის გადახდა; ვ. ც.-ს სასარგებლოდ 432 ლარის გადახდა; ჯ. შ.-ს სასარგებლოდ 432 ლარის გადახდა; გ. ჩ.-ს სასარგებლოდ 432 ლარის გადახდა; ს. ხ.-ს სასარგებლოდ 432 ლარის გადახდა;
5. საქართველოს პარლამენტს დაეკისროს მოსარჩელეების ¬- ვ. ც.-ს; ე. ჯ.-ს; ლ. ა.-ს; ე. ჯ.-ს; გ. ი.-ს; დ. გ.-ს; ნ. მ.-ს; შ. ა.-ს; ა. რ.-ს; თ. ყ.-ს; ზ. წ.-ს; ნ. მ.-ს; რ. კ.-ს; მ. გ.-ს; ა. ყ.-ს; ი. ტ.-ს; ზ. ძ.-ს; პ. ბ.-ს; ჯ. ი.-ს; დ. ტ.-ს; ვ. მ.-ს; ა. ვ.-ს; ნ. მ.-ს; დ. ქ.-ს; თ. ს.-ს; მ.; თ. გ.-ს; ნ. შ.-ს; ს. მ.-ს; ე. მ.-ს; დ. მ.-ს; შ. წ.-ს; თ. ქ.-ს; ზ. ს.-ს; ვ. ც.-ს ;ჯ. შ.-ს; გ. ჩ.-ს;ს. ხ.-ს სასარგებლოდ ადვოკატისათვის გაწეული ხარჯის ანაზღაურება საერთო ჯამში 1000 (ათასი) ლარის ოდენობით;
6. დანარჩენი მოთხოვნების ნაწილში სარჩელი არ დაკმაყოფილდეს;
7. მხარეები გათავისუფლებულები არიან სახელმწიფო ბიუჯეტის სასარგებლოდ სახელმწიფო ბაჟის გადახდის მოვალეობისაგან;
8. გადაწყვეტილება შეიძლება გასაჩივრდეს საკასაციო წესით მხარეებისათვის დასაბუთებული გადაწყვეტილების კანონით დადგენილი წესით ჩაბარებიდან 21 (ოცდაერთი) დღის ვადაში საქართველოს უზენაეს სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატაში (მდებარე: ქ. თბილისი ძმ. ზუბალაშვილების ქუჩა №32) თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის (მდებარე: ქ. თბილისი, გრ. რობაქიძის 7ა) მეშვეობით.




უკან დაბრუნება