21 მარტი, 2003 წელი

საქართველოს უზენაესი სასამართლო
სამოქალაქო საქმეთა პალატა
შემდეგი შემადგენლობით:
თავმჯდომარე:
მიხეილ გოგიშვილი
მოსამართლეები:
ლალი გოჩელაშვილი, როზა ნადირიანი,

დავის საგანი: ვალდებულების შესრულება, ზიანის ანაზღაურება, პარტნიორის გარიცხვა.

აღწერილობითი ნაწილი:

სასამართლოს სარჩელით მიმართა თ. გ-ემ. მისი განმარტებით 2000წ. 12 მაისს სს “ქ-თან” ხელშეკრულების გაფორმების დროისათვის შპს “თ-ის” წილები ხუთ პარტნიორს ეკუთვნოდა, შესაბამისად: თ. გ-ეს - 45%, რ. ბ-ეს - 35%, ნ. მ-ს - 10%, გ. ჯ-ეს - 5% და ა. დ-ეს - 5%.

ხელშეკრულების თანახმად პარტნიორებს შემდგომში ევალებოდათ 120000 აშშ დოლარის გადახდის პირობით სს “ქ-ისათვის” გადაეცათ თავისი კუთვნილი წილები 60% ოდენობით, გაეტარებინათ შესაბამისი რეგისტრაცია რეესტრში 2000წ. 20 მაისამდე და მოეყვანათ სრულ წესრიგში შპს “თ-ის” კუთვნილი ქონება. მოსარჩელის განცხადებით, აღნიშნული ვალდებულებები მათი მხრიდან შესრულებული იყო, სს “ქ-ი” აყოვნებდა ხელშეკრულების 5.3 პუნქტის მიხედვით საზოგადოების ქონების მიღება-ჩაბარების აქტის შედგენასა და მასზე ხელის მოწერას, რითაც ცდილობდა გადახდის 45 დღიანი ვადის შორს გადაწევას. მოსარჩელის განმარტებით, რეალურად ქონება და მმართველობა “ქ-მა” 2000წ. 17 მაისს ჩაიბარა და მის მიერ თანხის გადახდის 45 დღიანი ვადა ამ დღიდან უნდა დაიწყოს. თ. გ-ის აზრით, სს “ქ-მა” არ შეასრულა ნაკისრი ვალდებულებები. მოსარჩელემ სკ-ს 352-ე, 405-ე, 508-ე მუხლების საფუძველზე უარი განაცხადა ხელშეკრულებაზე და მოითხოვა გადაცემული წილის უკან დაბრუნება.

მოსარჩელის მითითებით, ვინაიდან ვერ შეძლო ესარგებლა აღნიშნული 17%-იანი წილით, ვერ მიიღო დივიდენდის სახით 99878 აშშ დოლარი, რასაც ადასტურებს შპს “გ-ის” დასკვნა.

თ. გ-ე აღნიშნავდა, რომ 2000წ. 2 სექტემბერს გარიცხულ იქნა საზოგადოებიდან შპს “თ-ის” პარტნიორთა კრების მიერ. კრებაზე იგი როგორც პარტნიორი, არ ყოფილა მოწვეული, “მეწარმეთა შესახებ” საქართველოს კანონის 47.5 მუხლით დადგენილი წესით. ამდენად, კრება ჩატარდა უკანონოდ, მის მიმართ მიღებული გადაწყვეტილებაც უკანონოა. მოსარჩელის განცხადებით, ზემოაღნიშნული მართლსაწინააღმდეგო ქმედების შედეგად ვერ მიიღო დივიდენდი საზოგადოებიდან ჩამორთმეული 28%-იანი წილის შესაბამისად, რაც შეადგენს 164505 აშშ დოლარს, რასაც ადასტურებს შპს “ა-ის” დასკვნა.

მოპასუხეებმა სარჩელი არ ცნეს და განმარტეს, რომ სასარჩელო მოთხოვნა 2000წ. 2 სექტემბრის პარტნიორთა კრების გადაწყვეტილების ბათილად ცნობის თაობაზე ხანდაზმულია “მეწარმეთა შესახებ” საქართველოს კანონის 15.2 მუხლის მიხედვით, რამდენადაც კრების ოქმის შედგენიდან გასულია 2 თვეზე მეტი. გარდა ამისა, აღნიშნული მოთხოვნა მათ უსაფუძვლოდ მიაჩნიათ, რადგან თ. გ-ე მიწვეული იყო კრებაზე დაზღვეული წერილით, რომელიც მას ჩაბარდა 2000წ. 24 აგვისტოს, ხოლო საზოგადოებიდან იგი გარიცხული იყო წესდების 3.8 მუხლის შესაბამისად. სს “ქ-ი” და ნ. მ-ი აღნიშნავდნენ, რომ გ-ის საზოგადოებიდან გარიცხვას საფუძვლად დაედო საზოგადოების კუთვნილი 80000 აშშ დოლარის მის მიერ მიტაცება. ისინი განმარტავდნენ, რომ გ-ის მიერ თანხის მითვისების გამო შპს “თ-ს” მოგება არ მიუღია და შესაბამისად დივიდენდიც არ გაუცია. სს “ქ-ი” 2000წ. 12 მაისის ხელშეკრულების მოშლასა და 17%-იანი წილის დაბრუნების მოთხოვნასთან დაკავშირებით აღნიშნავდა, რომ ხელშეკრულების 3.2.1 მუხლი შეეხება მხარის უფლებას, ცალმხრივად მოშალოს ხელშეკრულება, ხელშეკრულების მხარე კი მხოლოდ გ-ე არ არის, არამედ - ხუთი პარტნიორია. გარდა ამისა, სს “ქ-ი” მიუთითებდა, რომ იგი ვალდებულია, გადაუხადოს გ-ეს ხელშეკრულებით გათვალისწინებული თანხა მხოლოდ მას შემდეგ, რაც გ-ის მხრიდან უზრუნველყოფილი იქნება შპს “თ-ის” ქონების წესრიგში მოყვანა და შედგება მიღება-ჩაბარების აქტი პარტნიორებსა და “ქ-ის” უფლებამოსილ წარმომადგენლებს შორის.

მოპასუხე შპს “თ-მა” შეიტანა შეგებებული სარჩელი. სარჩელში მან მოითხოვა თ. გ-ისაგან მითვისებული 80000 აშშ დოლარის ეკვივალენტი ლარის დაბრუნება, მიუღებელი შემოსავლისათვის 88.269 აშშ დოლარის ეკვივალენტი ლარის და მიყენებული ზიანისათვის 171.23 აშშ დოლარის ეკვივალენტი ლარის ანაზღაურება.

მოპასუხის განმარტებით, მას დაგეგმილი ჰქონდა ბენზინის იმპორტი, რისთვისაც სს “ქ-საგან” აიღო პროცენტიანი სესხი 80000 აშშ დოლარის ოდენობით. 2000წ. 28 აპრილს სესხის თანხა ბანკიდან გამოიტანა მაშინდელმა დირექტორმა თ. გ-ემ მასალების შეძენის მოტივით და მიითვისა. აღნიშნულის გამო კომერციული საქმიანობის განუხორციელებლობის შედეგად “თ-მა” ვერ მიიღო შემოსავალი, რაც შეიძლება ყოფილიყო 88269 აშშ დოლარი.

გარდა ამისა, სს “ქ-სთან” გაფორმებული სესხის ხელშეკრულების შეუსრულებლობიდან გამომდინარე შპს-ს მიადგა მატერიალური ზიანი, რაც 2002წ. 1 მაისისათვის შეადგენს 171.237 აშშ დოლარს.

თ. გ-ის განმარტებით, 1998წ. გაზაფხულზე შპს “თ-ის” მიერ მისი დირექტორ თ. გ-ის სახით სხვადასხვა ფიზიკური პირებისაგან სესხად აღებულ იქნა 76.500 აშშ დოლარი ნავთობპროდუქტების იმპორტის მიზნით, რაზეც ინფორმირებულნი იყვნენ საზოგადოების პარტნიორები. სესხად აღებული თანხა თ. გ-ისა და რ. ბ-ის მიერ გადაცემულ იქნა ვ. წ.-ს, რომელიც წარმოადგენდა შპს “ს-ოს” დირექტორს. შპს-ს ნათვობპროდუქტები შემოჰქონდა თუქმენეთიდან. თანხის გადაცემის შედეგად “თ-ს” წარმოეშვა შეძენილი ნავთობპროდუქტების მოთხოვნის უფლება კონტრაჰენტის მიმართ. გარიგებამ ვერ მიიღო სასურველი ეფექტი. იმავდროულად დადგა აღებული სესხის დაფარვის ვალდებულების შესრულების დრო, რისთვისაც გამოყენებულ იქნა “ქ-დან” აღებული სესხი.

თბილისის საოლქო სასამართლოს სამოქალაქო და სამეწარმეო საქმეთა კოლეგიის 2002წ. 22 ივლისის გადაწყვეტილებით თ. გ-ის სარჩელი დაკმაყოფილდა ნაწილობრივ. თ. გ-ეს დაუბრუნდა “ქ-ისაგან” 2000წ. 12 მაისის ხელშეკრულების საფუძველზე გაცემული შპს “თ-ის” 17%-იანი წილი.

თ. გ-ეს დაუბრუნდა “თ-ის” პარტნიორის 8%-იანი წილი ნ. მ-ისაგან, 5%-იანი წილი ა. დ-ისაგან 5%-იანი წილი გ. ჯ-ისაგან, 10%-იანი წილი - სს “ქ-ისაგან”.

რ. ბ-ეს დაეკისრა 5000 აშშ დოლარი თ. გ-ის სასარგებლოდ. “თ-ის” 2 სექტემბრის კრების გადაწყვეტილების ბათილად ცნობის შესახებ თ. გ-ის სასარჩელო მოთხოვნას უარი ეთქვა დაკმაყოფილებაზე. ასევე უარი ეთქვა გ-ის სარჩელს ზიანის ანაზღაურებაზე. “თ-ის” შეგებებულ სარჩელს უარი ეთქვა დაკმაყოფილებაზე.

სასამართლომ დადგენილად მიიჩნია, რომ 2000წ. 12 მაისს, “ნასყიდობის შესახებ” ხელშეკრულების გაფორმებამდე, თ. გ-ის საკუთრებაში იყო შპს “თ-ის” წილი 45% ოდენობით. 2000წ. 12 მაისის ხელშეკრულება წარმოადგენს შპს-ს წილების დათმობის ხელშეკრულებას და დადებულია “მეწარმეთა შესახებ” საქართველოს კანონის 46.3 მუხლით გათვალისწინებული ნოტარიალურად დამოწმებული ფორმით.

ხელშეკრულების 1.1 მუხლის თანახმად თ. გ-ე გადასცემს სს “ქ-ს” საკუთრების უფლებას საზოგადოების კაპიტალის 17%-ზე. 1.2 მუხლის მიხედვით სს “ქ-ი” იძენს 60 წილს საზოგადოების კაპიტალში, რისთვისაც მოვალეა, გადაუხადოს პარტნიორებს, მათ შორის, თ. გ-ეს ხელშეკრულებით გათვალისწინებული პირობების შესრულების შემთხვევაში 120000 აშშ დოლარის ეკვივალენტი ლარებში, საიდანაც გ-ისათვის მისაცემი თანხა შეადგენს 47000 აშშ დოლარს.

ხელშეკრულების 3.1.2 მუხლით განსაზღვრულია წილების გამყიდველ პარტნიორთა ვალდებულებები, დაავალონ შპს “თ-ის” დირექტორებს, არაუგვიანეს 2000წ. 5 მაისისა მოიყვანონ სრულ საექსპლოატაციო მზადყოფნაში საზოგადოების კუთვნილი ქონება. მართალია, აღნიშნული მოქმედების შესრულება 5 მაისისათვის შეუძლებელი იყო, რამდენადაც თვით ხელშეკრულება 12 მაისსაა დადებული, მაგრამ მხარეებს ეს გარემოება სადავოდ არ გაუხდიათ. მათი განმარტებით, ხელშეკრულებას თარიღი დაესვა შედგენის შემდეგ და 5 მაისს ხელშეკრულების შესრულებას არ უკავშირებენ.

3.1.3 მუხლის თანახმად პარტნიორებს ევალებათ კონტროლის გაწევა 3.1.2 პუნქტში მითითებული პირობის შესრულებაზე. ხელშეკრულებით სს “ქ-ის” მიერ თ. გ-ისათვის წილის საფასურის გადახდის ვადა კონკრეტულად განსაზღვრული არ არის, მაგრამ ხელშეკრულების 2.2 პუნქტის მიხედვით, გადახდა ხორციელდება ხელშეკრულების 5.3 პუნქტში მითითებული დღიდან 45 კალენდარული დღის განმავლობაში. ხელშეკრულების 5.3 პუნქტში მითითებული დღე კი არის მხარეების მიერ შპს “თ-ის” კუთვნილი საწვავის შესაბამისად ყველა რეზერვუარის და მოწყობილობა-დანადგარის გამართული მუშაობის დადგენის შესახებ შედგენილ აქტზე ხელის მოწერის დღე.

კოლეგია მიუთითებს, რომ სკ-ს 368-ე მუხლის თანახმად, თუ გარიგების ნამდვილობა დამოკიდებულია რაიმე პირობის დადგომაზე, მაშინ ვალდებულება შესასრულებელია იმ დღიდან, როდესაც ეს პირობა დადგება. აქტზე ხელის მოწერა მხარეების ნებაზეა დამოკიდებული. კოლეგია მიუთითებს, რომ სკ-ს 92-ე მუხლის თანახმად ნებაზე დამოკიდებულად ითვლება ისეთი პირობა, რომლის დადგომაც ან დაუდგომლობა დამოკიდებულია მხოლოდ გარიგების მხარეზე, ასეთი პირობით დადებული გარიგება ბათილია.

კოლეგიას მიაჩნია, რომ მხარეთა შორის გაფორმებული 2000წ. 12 მაისის ხელშეკრულების 2.2 პუნქტის ნაწილი, რომელიც ითვალისწინებს მყიდველის მიერ თანხის გადახდის პირობას, ხელშეკრულების 5.3 პუნქტში მითითებული დღიდან 45 კალენდარული დღის განმავლობაში უცილოდ ბათილია სკ-ს 92-ე მუხლის საფუძველზე და 61-ე მუხლის პირველი ნაწილის მიხედვით სამართლებრივ შედეგებს არ წარმოშობს.

სასამართლო კოლეგიას დადგენილად მიაჩნია, რომ თ. გ-ის მიერ შესრულებულ იქნა 2000წ. 12 მაისის წილის ნასყიდობის ხელშეკრულებით ნაკისრი ვალდებულებები, ხოლო მყიდველის მიერ არ იქნა გადახდილი მიღებული წილის შესაბამისი ღირებულება. სკ-ს 405-ე მუხლის მიხედვით, თუ ერთი მხარე არღვევს ორმხრივი ხელშეკრულებიდან გამომდინარე ვალდებულებებს, მაშინ ხელშეკრულების მეორე მხარეს შეუძლია უარი თქვას ხელშეკრულებაზე ვალდებულების შესრულებისათვის მის მიერ დამატებით განსაზღვრული ვადის უშედეგოდ გასვლის შემდეგ.

სკ-ს 352-ე მუხლის პირველი ნაწილის მიხედვით, თუ ხელშეკრულების ერთ-ერთი მხარე 405-ე მუხლით გათვალისწინებული პირობების არსებობისას უარს იტყვის ხელშეკრულებაზე, მაშინ მიღებული შესრულება და სარგებელი მხარეებს უბრუნდებათ.

კოლეგიამ აღნიშნული ნორმებიდან გამომდინარე, თ. გ-ის მოთხოვნა ნასყიდობის ხელშეკრულებების საფუძველზე გადაცემულ შპს “თ-ის” 17%-იანი წილის დაბრუნების თაობაზე საფუძვლიანად მიიჩნია.

კოლეგიამ დადგენილად მიიჩნია, რომ 2000წ. 2 სექტემბერს ჩატარდა შპს “თ-ის” პარტნიორთა კრება, რომელსაც ესწრებოდნენ შესაბამისი წილების მფლობელები (სს “ქ-ი” - 60%, ნ. მ-ი - 2%, რ. ბ-ე - 10%), თ. გ-ე კრებაზე მოწვეული იყო “მეწარმეთა შესახებ” საქართველოს კანონის 47.5 მუხლით დადგენილი წესით. მას გაეგზავნა დაზღვეული წერილი დღის წესრიგის პროექტით. კოლეგიას მიაჩნია, რომ კრების მოწვევისა და ჩატარების პროცედურა დაცული იყო.

კრების გადაწყვეტილებით საზოგადოების პარტნიორი თ. გ-ე გარიცხულ იქნა საზოგადოებიდან და მისი 28% წილი საზოგადოების საწესდებო კაპიტალში, დანარჩენ პარტნიორებს შორის შემდეგნაირად განაწილდა: 5% - სს ქ-ს”, რამაზ ბ-ეს - 5%, ნ. მ-ს - 18%, რის საფუძველზეც ზესტაფონის რაიონული სასამართლოს დადგენილებით უდავო წარმოების წესით განხორციელდა შესაბამისი ცვლილებები სამეწარმეო რეესტრში.

კოლეგია მიუთითებს, რომ კრებაზე გადაწყვეტილების მიღების შემდეგ საზოგადოებას არ მიუმართავს სასამართლოსათვის სარჩელით თ. გ-ის საზოგადოებიდან გარიცხვის მოთხოვნით. ამდენად, წილების რეგისტრაცია სამეწარმეო რეესტრში საფუძველს მოკლებულია.

კოლეგია არ იზიარებს ნ. მ-ის განცხადებას იმის თაობაზე, რომ გ-ისაგან 10% წილი შეიძინა ჩუქების ხელშეკრულების საფუძველზე, რადგან აღნიშნული 2000წ. 17 მაისის ჩუქების ხელშეკრულების შესახებ 2000წ. 2 სექტემბრის სხდომის ოქმში არაფერია ნათქვამი. არ არსებობს არც “მეწარმეთა შესახებ” კანონის 46.5 მუხლით იმპერატიულად დადგენილი ნებართვა, რომელშიც წილის ნაწილობრივ გასხვისების შემთხვევაში აუცილებლად უნდა აღინიშნოს თანხა, რომელიც შეესაბამება დაუნაწევრებელი შენატანის გაყოფის შედეგად წარმოშობილ თითოეულ წილს.

ა. დ-ემ და გ. ჯ-ემ ნ. მ-თან გააფორმეს 2000წ. 24 და 23 ოქტომბრის ხელშეკრულებები საზოგადოებაში 5-5%-იანი წილის ნასყიდობის შესახებ.

სასამართლო კოლეგიას მიაჩნია, რომ ა. დ-ემ და გ. ჯ-ემ იცოდნენ, რომ ნ. მ-ის სახელზე სამეწარმეო რეესტრში თ. გ-ის წილები არასწორად იყო გადაფორმებული, რამდენადაც იცოდნენ, რომ ამ უკანასკნელს გარიცხვის შედეგად ჩამორთმეული ჰქონდა საზოგადოების წილი. “მეწარმეთა შესახებ” საქართველოს კანონის 7.3 მუხლის მიხედვით თუ რეგისტრაციისათვის აუცილებელი ფაქტები არასწორადაა რეგისტრირებული ან გამოქვეყნებული, მესამე პირს შეუძლია იმ პირთან ურთიერთობაში, რომლის საქმეშიც იყო ეს ფაქტები რეგისტრირებული, დაეყრდნოს რეგისტრირებულ ან გამოქვეყნებულ მონაცემებს, გარდა იმ შემთხვევისა, როცა მან იცოდა ამ უზუსტობის შესახებ.

ანალოგიურად იქნა გაფორმებული 2000წ. 25 ოქტომბრის ხელშეკრულება, რომლითაც რ. ბ-ემ სს “ქ-ზე” გაასხვისა თავისი წილის 10%. კოლეგიას მიაჩნია, რომ ხელშეკრულების ნაწილი, რომლითაც არაუფლებამოსილმა პირმა რ. ბ-ემ გაასხვისა თ. გ-ის კუთვნილი 5% წილი, ბათილია მისი დადების მომენტიდან.

შპს “თ-ის” შეგებებულ სარჩელს საფუძვლად უდევს ის გარემოება, რომ თ. გ-ის მიერ მითვისებული იქნა საზოგადოების თანხები. ზიანის ანაზღაურების მოთხოვნაც ასევე უკავშირდება ამ გარემოებას და მისი დაკმაყოფილების საფუძველი შეიძლება იყოს მართლსაწინააღმდეგო მოქმედებით მიყენებული ზიანის ანაზღაურების მავალდებულებელი ნორმები. სისხლის სამართლის კოდექსის 182-ე მუხლის თანახმად სარჩელის საფუძვლად მითითებული ქმედება წარმოადგენს სისხლის სამართლის დანაშაულს. საქართველოს კონსტიტუციის მე-40 მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად ადამიანი უდანაშაულოდ ითვლება, ვიდრე მისი დამნაშავეობა არ დამტკიცდება კანონით დადგენილი წესით და კანონიერ ძალაში შესული გამამტყუნებელი განაჩენით.

გადაწყვეტილება საკასაციო წესით გაასაჩივრა შპს “თ-მა”. კასატორი მიუთითებს: ის შეგებებულ სარჩელში მოითხოვდა, რომ დაკისრებოდა თ. გ-ეს მის მიერ უკანონოდ მითვისებული “თ-ის” კუთვნილი თანხის, 80000 აშშ დოლარის, მათთვის დაბრუნება. მათი მოთხოვნის საფუძველი იყო ის გარემოება, რომ თანხის გატანას მოჰყვა გ-ის უსაფუძვლო გამდიდრება. ამ დასკვნის საფუძველს იძლეოდა თვით გ-ის სარჩელი, რომლის მიხედვითაც გ-ე აცხადებდა, რომ გატანილი თანხებით მან გადაიხადა ვალები. პროცესზე გ-ე ცდილობდა დაესაბუთებინა, რომ მან ორგანიზაციის ინტერესებში აიღო ვალები და ამ ვალების გადახდას მოახმარა გატანილი თანხა. იმის დასადასტურებლად, რომ შპს “თ-ს” გააჩნდა გ-ის ან სხვა ფიზიკური პირის ვალი, არავითარი არგუმენტი გ-ეს არ წარუდგენია. გ-ის მიერ წარდგენილი ე.წ. “მოწმეები” კი მხოლოდ იმას ადასტურებდნენ, რომ გ-ესაგან მიიღეს გარკვეული თანხა იმ ვალის სანაცვლოდ, რომელიც მათ გ-ეს გადასცეს. კასატორი ითხოვს, ნაწილობრივ გაუქმდეს თბილისის საოლქო სასამართლოს სამოქალაქო და სამეწარმეო საქმეთა კოლეგიის 2002წ. 22 ივლისის გადაწყვეტილება “თ-ის” შეგებებულ სარჩელზე უარის თქმის ნაწილში.

გადაწყვეტილება საკასაციო წესით გაასაჩივრეს ა. დ-ემ და გ. ჯ-ემ. კასატორები მიუთითებენ, რომ მათ არანაირი უფლება არ ჰქონდათ, ეჭვი შეპარვოდათ არც საჯარო რეესტრის ჩანაწერებში, არც ნ. მ-ის კეთილსინდისიერებაში. კასატორები მოითხოვენ გასაჩივრებული გადაწყვეტილების ნაწილობრივ გაუქმებას თ. გ-ისათვის ა. დ-ისაგან “თ-ის” 5% წილის დაბრუნების, გ. ჯ-ისაგან “თ-ის” 5% წილის დაბრუნების და სახელმწიფო ბაჟის სახით მათთვის 261-261 ლარის გადახდის დაკისრების ნაწილში და ამ ნაწილში ახალი გადაწყვეტილებით სარჩელზე უარის თქმას.

გადაწყვეტილება საკასაციო წესით გაასაჩივრა ნ. მ-მა. ნ. მ-ი მიუთითებს, რომ სადავო წილები მის მიერ კეთილსინდისიერი გზით იყო შეძენილი. მათი ნაწილი მას გადაეცა საზოგადოების პარტნიორთა კრების გადაწყვეტილებით, მეორე ნაწილი (10%) კი საზოგადოების თანხმობით აჩუქა მას თ. გ-ემ. საოლქო სასამართლო შესაბამისად ვერც იურიდიულად ასაბუთებს თავისი დასკვნის სისწორეს.

კასატორი უთითებს, რომ 2002წ. 2 სექტემბრის ოქმში პირდაპირაა ნათქვამი, რომ გ-ე თანახმაა, გადასცეს თავისი წილიდან 10% წილი და ეს თანხმობა დამოწმებულია მისი ხელმოწერით. ამის დასადასტურებლად მის მიერ პარტნიორთა კრებაზე წარდგენილი იყო ნაჩუქრობის ხელშეკრულება. პარტნიორთა კრების სარეზოლუციო ნაწილში მისთვის გ-ის ყოფილი წილიდან გადმოსაცემი 10% და 8% წილები ცალ-ცალკე გამიჯნულადაა მითითებული. აღსანიშნავია ასევე, რომ საზოგადოებამ სასამართლო პროცესზეც დაადასტურა მისი თანხმობა ნაჩუქრობის ხელშეკრულებასთან დაკავშირებით, რაც სასამართლომ არ გაითვალისწინა. თვით გ-ემაც რამდენიმეჯერ დაადასტურა აღნიშნული გარიგება. აღსანიშნავია, რომ გ-ეს ამ გარიგების ბათილობის ან გაუქმების მოთხოვნა არც დაუყენებია, სასამართლომ თავისი ინიციატივით გააუქმა ეს საცილო გარიგება.

სასამართლოს უფლება არ ჰქონდა თავის გადაწყვეტილებაში აპელირება გაეკეთებინა სკ-ს 529-ე მუხლზე ორი მიზეზის გამო: 1. გ-ეს არ ჰქონია სარჩელი დაყენებული ნაჩუქრობის ხელშეკრულების გაუქმების შესახებ; 2. გ-ე ვეღარ დააყენებს მსგავს სარჩელს, რადგან გასულია სკ-ს 529-ე მუხლის მე-3 პუნქტით განსაზღვრული ერთწლიანი სასარჩელო ხანდაზმულობის ვადა.

კასატორი მოითხოვს, ნაწილობრივ გაუქმდეს თბილისის საოლქო სასამართლოს სამოქალაქო და სამეწარმეო საქმეთა კოლეგიის 2002წ. 22 ივლისის გადაწყვეტილება თ. გ-ისათვის ნ. მ-ისაგან 8%-იანი წილის, ა. დ-ისაგან 5%-იანი და გ. ჯ-ისაგან 5%-იანი წილის დაბრუნების თაობაზე.

გადაწყვეტილება საკასაციო წესით გაასაჩივრა სს “ქ-მა”. კასატორი მიუთითებს, რომ საოლქო სასამართლომ უკანონოდ ჩამოართვა სს “ქ-ს” რ. ბ-ისაგან კეთილსინდისიერი გზით შეძენილი საკუთრება და ამით უხეშად შელახა მისი კონსტიტუციური უფლება.

კასატორი მიუთითებს, რომ სასამართლომ მოახდინა სკ-ს 357-ე მუხლის სრული იგნორირება. საოლქო სასამართლომ ჩათვალა, რომ გ-ემ კეთილსინდისიერად შეასრულა ხელშეკრულებით ნაკისრი ვალდებულებანი, რაც არ შეესაბამება სინამდვილეს.

გ-ე წილის ნასყიდობის ხელშეკრულების ხელმოწერის მომენტისათვის იყო არა მარტო საზოგადოების პარტნიორი, არამედ დირექტორიც.

უკანონოა საოლქო სასამართლოს კოლეგიის მიერ გაკეთებული დასკვნა, რომ უცილოდ ბათილია 2000წ. 12 მაისის ხელშეკრულების 2.2 პუნქტის ნაწილი, რომელიც ითვალისწინებს მყიდველის მიერ თანხის გადახდის “პირობას” ხელშეკრულების 5.3 პუნქტში მითითებული დღიდან 45 კალენდარული დღის განმავლობაში. გაუგებარია და იურიდიულად დაუსაბუთებელია, თუ რის საფუძველზე დაასკვნა სასამართლომ, რომ ეს არის პირობა და არა ვალდებულება. 2.2 პუნქტში ცალსახადაა დაფიქსირებული, რომ თანხის გადახდა 45 დღის განმავლობაში არის სახელშეკრულებო ვალდებულება, ნაკისრი სს “ქ-ის” მიერ.

კასატორი მოითხოვს, ნაწილობრივ გაუქმდეს თბილისის საოლქო სასამართლოს სამოქალაქო და სამეწარმეო საქმეთა კოლეგიის 2002წ. 22 ივლისის გადაწყვეტილება, თ. გ-ისათვის სს “ქ-ის” მიერ შპს “თ-ის” 17% წილის დაბრუნების, ასევე სს “ქ-ისათვის” სახელმწიფო ბაჟის სახით 2820 აშშ დოლარის გადახდის ნაწილში. ამასთან, კასატორი ითხოვს ახალი გადაწყვეტილების მიღებას და სარჩელის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმას.

სამოტივაციო ნაწილი:

პალატამ შეისწავლა საქმის მასალები, მოისმინა მხარეთა განმარტებები და მივიდა დასკვნამდე, რომ საკასაციო საჩივრები არ უნდა დაკმაყოფილდეს შემდეგ გარემოებათა გამო:

კასატორი მიუთითებს, როს საბრუნავი სახსრების შევსების მიზნით 80000 აშშ დოლარი საწარმოს მაშინდელმა დირექტორმა თ. გ-ემ გაიტანა ბანკიდან მასალების შესაძენად, მაგრამ არ გამოიყენა მიზნობრივად. იმის გამო, რომ დირექტორმა არ გამოიყენა მიზნობრივად სესხის თანხა და არ შეასრულა თავისი ვალდებულება, საწარმომ განიცადა ზიანი. კასატორი სკ-ს 986-ე და 411-ე მუხლის შესაბამისად ითხოვს ზიანის ანაზღაურებას.

სკ-ს 412-ე მუხლის თანახმად ანაზღაურებას ექვემდებარება მხოლოდ ის ზიანი, რომელიც მოვალისათვის წინასწარ იყო სავარაუდო და წარმოადგენს ზიანის გამომწვევი მოქმედების უშუალო შედეგს. სკ-ს 415-ე მუხლის თანახმად თუ ზიანის წარმოშობას ხელი შეუწყო დაზარალებულის მოქმედებამაც, მაშინ ზიანის ანაზღაურების ვალდებულება და ამ ანაზღაურების მოცულობა დამოკიდებულია იმაზე, თუ რომელი მხარის ბრალით არის უფრო მეტად გამოწვეული ზიანი.

“მეწარმეთა შესახებ” საქართველოს კანონის 9.7 მუხლის თანახმად საწარმოს დირექტორები საზოგადოების საქმეებს უნდა გაუძღვნენ კეთილსინდისიერად, კერძოდ, ზრუნავდნენ ისე, როგორც ზრუნავს ანალოგიურ თანამდებობაზე ან ანალოგიურ პირობებში მყოფი ჩვეულებრივი, საღად მოაზროვნე პირი და მოქმედებდნენ იმ რწმენით, რომ მათი ეს მოქმედება ყველაზე ხელსაყრელია საზოგადოებისათვის. თუ ისინი არ შეასრულებენ ამ მოვალეობას, წარმოშობილი ზიანისათვის საზოგადოების წინაშე სოლიდარულად აგებენ პასუხს.

თუ რა უნდა ჩაითვალოს ჩვეულებრივი, საღად მოაზროვნე პირის მოქმედებად, კონკრეტული ფაქტის შეფასების საკითხია.

როგორც თ. გ-ე თავის შესაგებელში უთითებდა, შეგებებულ სარჩელში მითითებული თანხა მოხმარებულია საზოგადოების მიზნებისათვის, რაზედაც ინფორმირებული იყო საზოგადოების ყველა პარტნიორი. სესხისა და ასეთი განზრახვის შესახებ ინფორმირებული იყვნენ საზოგადოების პარტნიორები, რაში დარწმუნებაც შესაძლებელია თ. გ-ის სარჩელზე მოპასუხეთა შესაგებლიდან, რომლითაც დადასტურებულია ზემოაღნიშნული ფაქტების ნამდვილობა. ამის თაობაზე ინფორმირებულნი იყვნენ საზოგადოების პარტნიორები და საზოგადოების მომავალი პარტნიორიც - სს “ქ-ი”. ამაზე მეტყველებს ის ფაქტიც, რომ თანხის კრედიტორებისათვის გადაცემა მოხდა სს “ქ-ის” კუთვნილი ბრონირებული მანქანის მეშვეობით.

პალატა იზიარებს კოლეგიის მოსაზრებას, რომ შპს “თ-ის” შეგებებულ სარჩელს საფუძვლად უდევს ის გარემოება, რომ თ. გ-ის მიერ მითვისებულ იქნა საზოგადოების თანხები. ზიანის ანაზღაურების მოთხოვნაც ასევე უკავშირდება იმ გარემოებას და მისი დაკმაყოფილების საფუძველი შეიძლება იყოს მართლსაწინააღმდეგო მოქმედებით მიყენებული ზიანის ანაზღაურების მავალდებულებელი ნორმები.

სისხლის სამართლის კოდექსის 182-ე მუხლის თანახმად, სარჩელის საფუძვლად მითითებული ქმედება წარმოადგენს სისხლის სამართლის დანაშაულს.

როდესაც მოსარჩელე საზოგადოება დირექტორისაგან ზიანის ანაზღაურების მოთხოვნას საფუძვლად უდებს იმ გარემოებას, რომ მოპასუხე დირექტორმა ჩაიდინა დანაშაული და ზიანი მიაყენა საზოგადოებას, მტკიცებულება, რომლითაც უნდა დადასტურდეს მოთხოვნის საფუძვლიანობა, არის სისხლის სამართლის საპროცესო წესით მიღებული დოკუმენტი, რომელიც ადასტურებს ამგვარი ფაქტის ნამდვილობას.

სხვა შემთხვევაში მოსარჩელის მოთხოვნის საფუძველი შეიძლება იყოს ის გარემოება, რომ დირექტორის გადაწყვეტილება ხელსაყრელი არ იყო საზოგადოებისათვის და მან სათანადო ზრუნვა არ გამოიჩინა საზოგადოების ქონებაზე.

ამ კუთხით დაუსაბუთებელია შეგებებული სარჩელის ავტორის მოთხოვნა, მით უმეტეს, რომ თავად მის მიერ არის აღიარებული, რომ თ. გ-ის განხორციელებული მოქმედებები შეთანხმებული იყო ყველა პარტნიორთან და ისინი ამის წინააღმდეგნი არ ყოფილან.

პარტნიორთა კრების გადაწყვეტილება პარტნიორის გარიცხვის შესახებ თავისთავად არ იწვევს მის გარიცხვას საზოგადოებიდან. ეს არის საფუძველი, რათა საზოგადოებამ სარჩელით მიმართოს სასამართლოს პარტნიორის გარიცხვის შესახებ. საბოლოო გადაწყვეტილებას საზოგადოებიდან პარტნიორის გარიცხვის შესახებ იღებს სასამართლო. ეს წესი გამოიყენება მაშინაც, როცა საზოგადოების წესდება პირდაპირ ითვალისწინებს პარტნიორის გარიცხვის უფლებას. საზოგადოებიდან პარტნიორის გარიცხვის გამო წარმოებულ დავაში მოსარჩელე არის საზოგადოება, ხოლო მოპასუხე - გასარიცხი პარტნიორი.

საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის თანახმად საკუთრება და მემკვიდრეობის უფლება აღიარებული და უყრუნველყოფილია. დაუშვებელია საკუთრების, მისი შეძენის, გასხვისების ან მემკვიდრეობით მიღების საყოველთაო უფლების გაუქმება. ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა ევროპის კონვენციის პირველი ოქმის პირველი მუხლის თანახმად ყოველ ფიზიკურ და იურიდიულ პირს აქვს უფლება, პატივი სცენ მის საკუთრებას.

საწარმოში წილის საკუთრების უფლება ისევე უნდა იყოს დაცული, როგორც სხვა ნივთებზე საკუთრების უფლება. საკუთრების უფლებასთან დაკავშირებული სადავო საკითხები წყდება სასამართლოს მეშვეობით საერთო-სასარჩელო წესით.

სსკ-ს 310-ე მუხლის თანახმად სასამართლო საწარმოსა და კავშირის რეგისტრაციის შესახებ საქმეებს განიხილავს უდავო წარმოების წესით. უდავო წარმოების წესით ხდება იმ ფაქტების რეგისტრაცია, რომელიც დავას არ იწვევს. პარტნიორის გარიცხვა საწარმოდან წარმოადგენს დავის ობიექტს, სადავო საკითხს, რომელიც წილის მესაკუთრის უფლებების განხორციელებასთან არის დაკავშირებული, ამიტომ პარტნიორის საწარმოდან გარიცხვა ვერ იქნება განხილული და რეგისტრირებული როგორც უდავო ფაქტი.

აღნიშნულის გამო, პირმა, რომელსაც სურს, რომ პარტნიორის გარიცხვა დაფიქსირდეს, აისახოს სამეწარმეო რეესტრში, სასამართლოს უნდა მიმართოს არა უდავო წარმოების წესით, არამედ - სასამართლოში საქმეთა განხილვის საერთო სასარჩელო წესით.

უდავოა, რომ თ. გ-ის პარტნიორობიდან გარიცხვის შემდეგ საზოგადოებას არ მიუმართავს სასამართლოსათვის სარჩელით თ. გ-ის პარტნიორობიდან გარიცხვის მოთხოვნით. აღნიშნულის გამო, საკასაციო სასამართლო იზიარებს კოლეგიის მოსაზრებას, რომ სს “ქ-ის” სახელზე 5%-იანი, ნ. მ-ის სახელზე 18%-იანი და რ. ბ-ის სახელზე 5%-იანი წილების რეგისტრაცია სამეწარმეო რეესტრში იურიდიულ საფუძველს არის მოკლებული. ზესტაფონის რაიონული სასამართლო უფლებამოსილი არ იყო, შპს “თ-ის” 2000წ. 2 სექტემბრის პარტნიორთა კრების ოქმის საფუძველზე გარიცხულად ჩაეთვალა თ. გ-ე და 2000წ. 11 სექტემბრის დადგენილებით ცვლილებები შეეტანა სამეწარმეო რეესტრში თ. გ-ის საზოგადოებიდან გარიცხვისა და მისი წილების სხვა პარტნიორებზე განაწილების შესახებ, რამდენადაც ამ უკანასკნელთ აღნიშნულ წილებზე საკუთრების უფლება არ წარმოშობიათ.

კოლეგიის მიერ დადგენილია შემდეგი: ა. დ-ემ და გ. ჯ-ემ იცოდნენ, რომ ნ. მ-ის სახელზე სამეწარმეო რეესტრში განხორციელებული თ. გ-ის წილები გაფორმებული იყო არასწორად, რამდენადაც იცოდნენ, რომ ამ უკანასკნელს გარიცხვის შედეგად ჩამორთმეული ჰქონდა საზოგადოების წილი. პალატა იზიარებს კოლეგიის მოსაზრებას, რომ მოცემულ შემთხვევაში გამოყენებული უნდა იყოს “მეწარმეთა შესახებ” საქართველოს კანონის 7.3 მუხლი, რომლის შესაბამისად, თუ რეგისტრაციისათვის აუცილებელი ფაქტები არასწორადაა რეგისტრირებული ან გამოქვეყნებული, მესამე პირს შეუძლია იმ პირთან ურთიერთობაში, რომლის საქმეშიც იყო ეს ფაქტები რეგისტრირებული, დაეყრდნოს რეგისტრირებულ ან გამოქვეყნებულ მონაცემებს, გარდა იმ შემთხვევებისა, როცა მან იცოდა ამ უზუსტობის შესახებ.

დადგენილია, რომ გ. ჯ-ემ და ა. დ-ემ იცოდნენ, რომ რეესტრის ჩანაწერი ნ. მ-ის სახელზე შპს “თ-ში” თ. გ-ის კუთვნილი 18%-იანი წილის რეგისტრაციის შესახებ იყო უზუსტო, გააფორმეს მასთან წილის ნასყიდობის ხელშეკრულება იმ დროს, როცა არ უნდა დაყრდნობოდნენ ამ ჩანაწერს.

რაც შეეხება ნ. მ-ის პრეტენზიას, რომ მას წილის ნაწილი ნაჩუქარი ჰქონდა თ. გ-ისაგან, ეს საკითხი არ წარმოადგენს მოცემული დავის საგანს. მხარეთა შორის ნაჩუქრობის ხელშეკრულების არსებობის ან არარსებობის საკითხი შეიძლება გადაწყდეს მორიგებით ან სასამართლოში დავის გზით. აღნიშნული წილი 2000წ. 2 სექტემბრის პარტნიორთა კრების ოქმის თანახმად ნ. მ-ს გადაეცა როგორც გარიცხული პარტნიორის წილი და არა როგორც ნაჩუქარი და ამ გარემოებამ შესაბამისი ასახვა ჰპოვა სამეწარმეო რეესტრში. შესაბამისად, ზემოაღნიშნული გარემოებების გამო, ამ ნაწილშიც სწორად მიაჩნია საკასაციო სასამართლოს საოლქო სასამართლოს კოლეგიის გადაწყვეტილება.

საკასაციო პალატა იზიარებს სს “ქ-ის” მოსაზრებას, რომ საოლქო სასამართლოს კოლეგიამ არასწორად გამოიყენა სკ-ს 92-ე მუხლი. ნებაზე დამოკიდებულად ითვლება ისეთი პირობა, რომლის დადგომა ან დაუდგომლობა დამოკიდებულია მხოლოდ გარიგების მხარეებზე. ასეთი პირობით დადებული გარიგება ბათილია.

სკ-ს 90-ე მუხლის თანახმად პირობითად ითვლება გარიგება, როდესაც იგი დამოკიდებულია სამომავლო და უცნობ მოვლენაზე იმით, რომ ამ გარიგების შესრულების გადადება ხდება მის დადგომამდე, ანდა გარიგების შეწყვეტა ამ მოვლენის დადგომისთანავე.

მხარეთა შორის დადებული წილის ნასყიდობის ხელშეკრულება მოცემულ შემთხვევაში არ წარმოადგენს პირობით გარიგებას, ვინაიდან იგი არ არის დამოკიდებული რაიმე სამომავლო მოვლენაზე. ამ ხელშეკრულების თანახმად განსაზღვრულია მხარეთა ვალდებულებები. ხელშეკრულების 3.1 პუნქტი ადგენს პარტნიორთა ვალდებულებებს, ხოლო 2.2 მუხლი ადგენს მყიდველის ვალდებულებებს. პარტნიორები ვალდებულნი არიან, დაავალონ შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოება “თ-ის” დირექტორს, მოიყვანოს სრულ საექსპლოატაციო მზადყოფნაში საზოგადოების კუთვნილი ქონება.

მყიდველი ვალდებულია, ხელშეკრულების 3.1 პუნქტში მოყვანილი ვალდებულებების პარტნიორების მიერ მთლიანად და სრულად შესრულების შემდეგ, 45 კალენდარული დღის განმავლობაში, მოახდინოს ანგარიშსწორება.

ხელშეკრულების 2.2 პუნქტში მითითებული ვადის ათვლა იწყება მხარეების მიერ აქტზე ხელმოწერის დღიდან. აქტის შედგენა უნდა მოხდეს ყველა რეზერვუარისა და მოწყობილობა-დანადგარების გამართული მუშაობის დადგენის შემდეგ.

ყოველი ვალდებულება, რაც მხარეთა მიერ უნდა შესრულდეს, დადგენილია უშუალოდ ხელშეკრულებით და მათი შესრულება არ არის დამოკიდებული სხვა რაიმე პირობაზე. თანხის გადაცემის ვადა აითვლება ხელშეკრულებით ნაკისრი ერთ-ერთი ვალდებულების შესრულების დღიდან.

მოცემულ შემთხვევაში თანხის გადახდა დამოკიდებულია იმ ვალდებულების შესრულებაზე, რომელიც მხარემ იკისრა, ამიტომ ეს გარემოება ვერ ჩაითვლება სამომავლო უცნობ მოვლენად, ანუ ხელშეკრულების პირობად.

ამასთან, საკასაციო პალატა თვლის, რომ აღნიშნული გარემოება ვერ ცვლის საოლქო სასამართლოს კოლეგიის მიერ საქმეზე მიღებული გადაწყვეტილებით დამდგარ შედეგს.

სკ-ს 405-ე მუხლის თანახმად, თუ ხელშეკრულების ერთი მხარე არღვევს ორმხრივი ხელშეკრულებიდან გამომდინარე ვალდებულებას, მაშინ ხელშეკრულების მეორე მხარეს შეუძლია უარი თქვას ხელშეკრულებაზე ვალდებულების შესრულებისათვის მის მიერ დამატებით განსაზღვრული ვადის უშედეგოდ გასვლის შემდეგ. ამავე მუხლის მეორე ნაწილის თანახმად არ არის აუცილებელი დამატებითი ვადის დაწესება ან გაფრთხილება, თუ აშკარაა, რომ ამას არავითარი შედეგი არ ექნება.

სკ-ს 352-ე მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, თუ ხელშეკრულების ერთ-ერთი მხარე 405-ე მუხლით გათვალისწინებული პირობების არსებობისას უარს იტყვის ხელშეკრულებაზე, მაშინ მიღებული შესრულება და სარგებელი მხარეებს უბრუნდებათ.

მოცემულ შემთხვევაში უდავოა, რომ მხარეთა მიერ ვერ ხდება ხელშეკრულების პირობების შესრულება, ირღვევა ვალდებულება. თუ გამყიდველმა ვერ შეასრულა მის მიერ ნაკისრი ვალდებულება მთლიანად მაშინ მყიდველს უფლება აქვს უარი თქვას ხელშეკრულებაზე.

სამოქალაქო კოდექსის 498-ე მუხლის პირველი ნაწილის შესაბამისად ნივთის ნასყიდობის მომწესრიგებელი წესები შესაბამისად გამოიყენება უფლების ან სხვა ქონების ნასყიდობის მიმართაც.

სკ-ს 477-ე მუხლის თანახმად ნასყიდობის ხელშეკრულებით გამყიდველი მოვალეა, გადასცეს მყიდველს საკუთრების უფლება ქონებაზე. მყიდველი მოვალეა, გადაუხადოს გამყიდველს შეთანხმებული ფასი და მიიღოს ნაყიდი ქონება.

სკ-ს 487-ე მუხლის თანახმად გამყიდველმა მყიდველს უნდა გადასცეს ნივთობრივი და უფლებრივი ნაკლისაგან თავისუფალი ნივთი. სკ-ს 490-ე, 491-ე, 492-ე, 493-ე მუხლების შესაბამისად მყიდველს უფლება აქვს, მოითხოვოს ნაკლის გამოსწორება.

სკ-ს 490-ე მუხლის მე-3 ნაწილის თანახმად გამყიდველს შეუძლია უარი თქვას, როგორც ნაკლის გამოსწორებაზე, ასევე, ნივთის შეცვლაზე, თუ ეს შეუსაბამოდ დიდ ხარჯებს მოითხოვს.

როგორც დადგენილია, კასატორის საკუთრებაში გადავიდა წილი და შესაბამისად, საწარმოს კუთვნილი ქონებაც. მან ნივთი მიიღო. მას არ მიუმართავს იმ პროცედურებისათვის, რასაც ნივთის ნაკლის აღმოჩენის შემთხვევაში სკ-ს შესაბამისი ნორმები ითვალისწინებს. ასეთ შემთხვევაში სკ-ს 477-ე მუხლის მეორე ნაწილის თანახმად მყიდველი მოვალეა, გადაუხადოს გამყიდველს შეთანხმებული ფასი.

თუ მყიდველი არ იყენებს ნივთის ნაკლთან დაკავშირებული პრეტენზიის წარდგენის უფლებას და, ამასთან, უარს ამბობს ნივთის საფასურის გადახდაზე, იგულისხმება, რომ ის არღვევს ხელშეკრულების პირობებს და გამყიდველს აქვს ხელშეკრულებაზე უარის თქმის უფლება.

აღნიშნულის გამო, პალატა თვლის, რომ თ. გ-ის უფლება აქვს, მყიდველს მოსთხოვოს მიღებული შესრულების დაბრუნება.

სარეზოლუციო ნაწილი:

პალატამ იხელმძღვანელა სსკ-ს 410-ე მუხლით და

დ ა ა დ გ ი ნ ა :

შპს “თ-ის,” ა. დ-ის, გ. ჯ-ის, ნ. მ-ის, სს “ქ-ის” საკასაციო საჩივრები არ დაკმაყოფილდეს, მოცემულ საქმეზე უცვლელი დარჩეს თბილისის საოლქო სასამართლოს სამოქალაქო და სამეწარმეო საქმეთა კოლეგიის 2002წ. 22 ივლისის გადაწყვეტილება.

განჩინება საბოლოოა და არ გასაჩივრდება.




უკან დაბრუნება